Sovyetler Birliği’nin 4 Ekim 1957’de Sputnik 1 yapay uydusunu dünyanın yörüngesine göndermesi, insanlığın uzay ile macerasını başlatan en kıymetli olaylardan biri olarak kabul ediliyor.
Yaklaşık 22 gün boyunca dünyaya radyo sinyalleri gönderen Sputnik 1, 4 Ocak 1958’de dünya atmosferine girdi ve yanarak yok oldu.
İKİNCİ UYDU DENEMESİ ABD’DEN
Rusya’nın bu muvaffakiyetinin akabinde ABD de 1958’de Explorer I isimli birinci uydusunu dünyanın yörüngesine gönderdi ve böylece ABD uzay yarışındaki birinci atağını yapmış oldu.
UZAYA ÇIKAN BİRİNCİ İNSAN: YURİ GAGARİN
Bu gelişmenin akabinde, Sovyetler Birliği 1959’da Luna 2 isimli uzay mekiğini Ay’a fırlattı ve yaklaşık 2 yıl sonra 12 Nisan 1961’de Vostok 1 aldı kapsüle misal uzay mekiğiyle kozmonot Yuri Gagarin’i dünyanın yörüngesine gönderdi. Böylece Gagarin, uzaya çıkan birinci insan oldu. Gagari’nin uçuşu 108 dakika sürdü ve 327 kilometre yüksekliğe ulaştı.
Tıpkı yıl NASA da Merkür Projesi kapsamında ürettiği mekiklerle evvel maymunları daha sonra astronot Alan Shepard’ı uzaya gönderdi lakin Shepard dünyanın yörüngesine ulaşamadı.
Bu denemenin akabinde astronot John Glenn, 20 Şubat 1962’de dünyanın yörüngesine erişen birinci Amerikalı oldu. Gleen, 4 saat 56 dakika süren seyahat sırasında dünya etrafını üç sefer turladı.
John Glenn, bu muvaffakiyetinin akabinde ABD’de kahraman ilan edildi ve periyodun ABD Lideri John Kennedy tarafından kendisine Uzay Kongresi Onur Madalyası verildi. Ülke çapında okul ve sokaklara Glenn’in ismi verildi.
KENNEDY’NİN MAKSADI AY’A İNSAN GÖNDERMEKTİ
Kennedy, yaptığı bir konuşmada, 1960’ların sonuna kadar Ay’a insan göndermeyi planladıklarını duyurdu.
Rus kozmonot Valentina Tereshkova, 16 Haziran 1963’te Vostok 6 isimli uzay mekiğiyle uçuşunu gerçekleştirerek, “uzaya çıkan birinci kadın” unvanına sahip oldu. Dünyanın yörüngesinde 48 tam tıp atan ve yaklaşık üç gün boyunca uzayda kalan Rus kozmonot Tereshkova, uzay mekiğinden ayrıldıktan sonra paraşütle Orta Asya’ya iniş yaptı. Sally Ride ise uzaya çıkan birinci ABD’li bayan astronot oldu.
AY’A AYAK BASAN BİRİNCİ İNSAN: NEİL ARMSTRONG
ABD, Ay’a insan gönderme çalışması olarak isimlendirdiği “Apollo Projesi” altında 16 Temmuz 1969’da Ay’a iniş yapan birinci uzay aracı Apollo 11’de astronot Neil Armstrong, Edwin Aldrin ve Michael Collins bulunuyordu. Apollo 11’in 20 Temmuz’da Ay’ın yörüngesine girmesinin akabinde astronot Neil Armstrong, Ay’a ayak basan birinci insan oldu. Apollo 11 misyonu kumandanı Amstrong’u, yaklaşık 20 dakika sonra astronot Aldrin izledi ve böylece Ay’a ayak basan ikinci kişi oldu.
Ay’a ayak basan birinci insan Armstrong’un, “Benim için küçük, insanlık için büyük bir adım” kelamı tarihe geçti. Neil Armstrong, 25 Ağustos 2012’de 82 yaşında ömrünü yitirdi.
Apollo 12 grubu Charles Conrad, Richard Gordon ve Alan Bean, 14 Aralık 1969 tarihinde Ay misyonu için fırlatılmışlar, Intrepid isimli ay modülü ile yüzeye inen grup Ay üzerinde incelemelerde bulunmuştur.
31 Ocak 1971 tarihli Apollo 14 seyahatinin takımı, Alan Shepard, Stuart Roosa ve Edgar Mitchell’den oluşuyordu. Antares isimli modülle birlikte yüzeye inen takım araştırmalarda bulunmuştur.
26 Temmuz 1971 tarihli Apollo 15 seyahatinin grubu, David Scott, Alfred Worden ve James Irwin’den oluşuyordu. Falcon isimli modülle bir arada yüzeye inen takım, Ay otomobilini birinci sefer kullanmıştır.
16 Nisan 1972 tarihli Apollo 16 seyahatin grubu, John Young, Thomas Mattingly ve Charles Duke’den oluşuyordu. Orion isimli modülle birlikte grup yüzeye inmiştir.
7 Aralık 1972 tarihli Apollo 17 seyahatinin grup, Eugene Cernan, Ronald Evans ve Harrison Schmitt’den oluşuyoru. Schmitt bir jeologdu. Challenger isimli modülle yüzeye inip araştırmalar yapıldı.
ABD VE RUSYA DIŞINDA UZAY DENEYİMİNE SAHİP BAŞKA ÜLKE: ÇİN
Çin, bugün ABD ve Rusya dışında beşerli uzay seyahati yapabilme kapasitesine ve deneyimine sahip tek ülke pozisyonunda bulunuyor.
Çin birinci sefer 1967 yılında Devlet Lideri Mao Zedung ve Başbakan Zu Enlai periyodunda beşerli uzay seyahati yapma kararı aldı. ABD’nin Gemini mekiğinden kopya edilerek 1970’lerde yapılan Shuguang uzay aracı başarısız oldu.
Ülke akabinde Rusya’nın Soyuz mekiğini örnek alan Shenzhou mekiğini geliştirerek yıllar sonra gayesine ulaşabildi.
Çinli taykonot Yang Liwei, 15 Ekim 2003’te Shenzhou 5 mekiğiyle uzayda 21 saat uçarak ülkesinin birinci beşerli uzay seyahatini gerçekleştirdi.
Avrupa Birliği ve Japonya da 1980’lerde daha sonra vazgeçecekleri beşerli uzay seyahati programları başlattı.
ÖZEL BÖLÜME TEŞVİK SÜRECİ
ABD Havacılık ve Uzay Ajansı NASA, Apollo programının sırasıyla Columbia, Challenger, Discovery, Atlantis ve Endeavour uzay mekiği programlarını sürdürdükten sonra 2011 yılında, kamu kaynaklarıyla yürütülen tüm beşerli uçuş programlarına son vererek bu alanda özel kesim teşebbüslerini teşvik etmeye başladı.
Ajans, “Ticari Mürettebat Geliştirme Programı” kapsamında Memleketler arası Uzay İstasyonu’na işçi taşımak üzere SpaceX’in “Dragon Crew” ve Boeing’in “CST-100 Starliner” uzay mekikleri için test uçuşları yaparken, alçak yörüngenin ötesine yönelik beşerli uzay seyahatleri için Northrup Grumman firması tarafından geliştirilmekte olan “Orion” uzay mekiğini kullanmayı planlıyor.
NASA, 2020 yılı kasım ayında SpaceX’e ilişkin Falcon 9 roketi ile uzaya göndermişti. Bu astronotların ‘ABD topraklarından uzaya gidip en uzun kalma’ rekoru kırdığı duyuruldu.
TÜRKİYE’NİN UZAY PROGRAMI
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Beştepe Millet Kongre ve Kültür Merkezi’nde, Uzay Ajansı tarafından hazırlanan “Milli Uzay Ajan”ı’ Tanıtım Toplantısı’nda kritik açıklamalarda bulundu. Türkiye’nin Ulusal Uzay Programı’na ait yol haritasını açıklayan Cumhurbaşkanı Erdoğan, 10 amacı tek tek anlattı. Cumhuriyet’in 100’üncü yılında, 2023’te Ay ile birinci temasın sağlanmasının hedeflendiğini açıklayan Erdoğan, 10’uncu ve son amaç olarak da bir Türk vatandaşının uzaya gönderileceğini duyurdu: “2023 sonunda yakın dünya yörüngesinde ateşleyeceğimiz kendi ulusal ve özgün hibrit roketimizle Ay’a ulaşarak sert iniş gerçekleştireceğiz.”
Ayrıyeten uzay limanı işletmesine sahip olunması gerektiğini belirten Erdoğan, “Uzay limanımızı en uygun coğrafyalardaki dost ve müttefik ülkelerle birlikte kurmayı planlıyoruz” dedi.
Haber7
