Türkiye ile Irak ortasında son devirde artan diplomatik ziyaretlerin bir kesimi olarak Ulusal Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın Irak’ın başşehri Bağdat ve Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’nin (IKBY) başşehri Erbil’e yaptığı ziyaretler kapsamındaki ağır temasları sırasında ve sonrasında verilen bildiriler, Türkiye’nin uzun müddettir “ikinci Kandil” olmasına müsaade verilmeyeceğini söylediği Sincar’a yönelik yeni operasyonun elinin kulağında olduğunu gösterdi. Pekala, idari olarak Irak’ın Musul vilayetine bağlı olmasına karşın IKBY ile tartışmalı bölge kabul edilen ve terör örgütü DEAŞ’ın 2014’teki işgalinden sonra terör örgütü PKK’nın ve İran yanlısı Iraklı milis kümelerinin güdümüne giren Sincar’a yönelik Türkiye’nin yeni operasyonu ne kadar yakın, Bağdat ve Erbil bu operasyona nasıl bakar?
ANKARA-BAĞDAT EKSENİNDE ARTAN ASKERİ İŞ BİRLİĞİ
Akar’ın Genelkurmay Lideri Orgeneral Yaşar Güler ile birlikte 18 Ocak’ta başladığı Irak ziyaretlerinde, 36 saat içinde Bağdat ile Erbil’de sekiz üst seviye görüşme gerçekleştirmesi, bu ziyaretin Irak Başbakanı Mustafa el-Kazımi’nin beraberindeki kalabalık heyetle Ankara’ya yaptığı ziyaretten yaklaşık bir ay sonraya denk gelmesi tesadüf değil. Çünkü Akar’ın Ağustos 2020’de yapılması planlanan ziyaretinin, Irak makamlarınca, Dohuk’ta iki Iraklı hudut muhafızının Türkiye’nin İHA atağında hayatını kaybettiğinin belirtilmesi üzerine iptal edildiği açıklanmıştı. Kazımi’nin Ankara ziyareti ve ardından 28 Aralık’ta Irak Savuma Bakanı Cuma Annad Sadun’un Akar’ın davetlisi olarak Ankara’ya gelmesinin akabinde gecikmeli olarak yapılan Irak ziyaretinin, Ankara ile Bağdat ortasındaki askeri/güvenlik eksenli kelam konusu sıkıntıların çözüldüğüne işaret ettiği söylenebilir.
Akar’ın Irak’taki görüşmelerinin akabinde, Ankara-Bağdat-Erbil çizgisinde mevcut siyasi ve ekonomik ilgilerin yanı sıra terörle uğraş ve istihbarat paylaşımı üzere askeri hususlarda da işbirliğinin gelişeceği öngörülebilir. Hakikaten Akar’ın ziyarete ait açıklamasındaki “Önümüzdeki periyotta uygun düzenekleri kurmak suretiyle Türkiye-Irak, Türkiye-Erbil ortasındaki işbirliği terörle çaba konusunda çok kıymetli birtakım gelişmelere sebep olabilecek” tabirleri, tarafların Ankara’nın uzun müddettir Irak hudutları içinde PKK’ya yönelik yürüttüğü operasyonlara istek gösterdiği biçiminde okunabileceği üzere, kelam konusu operasyonların genişleyeceğine ve bu operasyonlara Bağdat ve Erbil’in de makul seviyelerde iştirak edeceğine işaret ettiğine dair yorumlara da yol açtı.
Bilhassa Bağdat ile Erbil ortasında Ekim ayında Birleşmiş Milletler (BM) nezaretinde imzalanan ve ABD, Almanya, İngiltere ve Türkiye’nin desteklediği Sincaranlaşmasının uygulanması ve mutabakat kapsamında PKK’nın Sincar’daki varlığının sonlandırılması konusunda yaşanan gecikmelerin vurgulandığı bu ziyaretler, Sincar’a yönelik yeni operasyonların habercisi olarak okundu.
AK Parti Sözcüsü Ömer Çelik’in 14 Ocak’taki “Eğer oradaki Irak idaresi bu Sincar’daki PKK varlığını ortadan kaldıramıyorsa biz olağan ki onlara yardım etmeye hazırız” kelamları, Akar’ın Irak ziyaretiyle Sincar’a operasyon ihtimalinin öne çıkması ve ziyaretten kısa bir mühlet sonra Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Sincar’ı kastederek “Bir gece apansız gelebiliriz” demesi, operasyonun yakın bir vakitte yapılacağı tarafındaki algıyı güçlendirdi. Operasyonlar konusunda ortak hareket etme tarafındaki eğilim, Irak topraklarından Türkiye’ye yönelik tehditlere müsaade verilmeyeceğini söyleyen Irak Başbakanı Kazımi’nin Ankara’ya yaptığı ziyaretin sonuçlarından biri olarak okunabileceği üzere, bunda PKK ile son devirde sıkça çatışma ve tansiyonlar yaşayan IKBY’nin PKK’ya ve onun Irak’taki varlığına karşı sertleşen telaffuzunun de tesiri olduğu görülüyor.
ERBİL İSTEKLİ-BAĞDAT ÇEKİMSER
Üzerinden dört ay geçen Sincar mutabakatının imzalanmasından bu yana PKK ile birçok sefer çatışma yaşayan, çok sayıda peşmergesini kaybeden ve (aylık memur maaşlarını dahi ödeyemediği halde) petrol boru sınırına PKK’nın yaptığı akınla yaklaşık 100 milyon dolar kaybeden IKBY, PKK’nın Sincar başta olmak üzere Irak’ın kuzeyinden çıkarılması konusunda hiç olmadığı kadar istekli. Buna karşın, Bağdat’ta hükümet ve İran takviyeli Şii milis kümeleri ortasında yaşanan çekişmeler nedeniyle, merkezi hükümetin muahedenin uygulanmasına yönelik beklenen yaklaşımı sergilendiğini söylemek sıkıntı. Sincar’a konuşlandırıldığı belirtilen üç tabur Irak askerine karşın, hem PKK hem de Haşdi Şabi bünyesindeki İran’a yakın milis gruplar Sincar anlaşmasını bozarak bölgedeki varlığını sürdürürken, Bağdat hükümetinin PKK ve Haşdi Şabi’nin bölgeden çekilmesi konusundaki isteksizliği ya da iradesizliğine rağmen Sincar’a mümkün bir operasyona katılması ya da bu operasyona açıktan takviye vermesi çok bir beklentiye yol açabilir. Çünkü PKK’nın bölgedeki lokal güçlerine Haşdi Şabi tarafından maaş bağlandığı ve Haşdi Şabi’nin Irak’ta resmi bir güç olmasına karşın, örgütün içindeki İran yanlısı figürler ve kümelerin Bağdat’taki hükümetten bağımsız hareket edebildiği ve hatta hükümeti ve başbakanı tehdit ettiği hatırlanacak olursa, Sincar’a bir operasyon durumunda, Irak’taki karmaşık güç istikrarı bağlamında, denkleme yalnızca hükümetin değil, Şii milislerin ve bu milisleri destekleyen İran’ın da dahil olduğu görülebilir.
Musul kent merkezine yaklaşık 120 kilometre mesafedeki Sincar, Suriye ve Türkiye’ye yakınlığı, Suriye’nin kuzeyindeki YPG/PKK ile Irak’ın kuzeyindeki Kandil bölgesi ortasında doğal bir koridor imkânı sunması ve İran’ın Suriye’ye erişiminde kritik bir güzergâh oluşturması açısından kıymet arz ediyor. Bağdat hükümetinin Sincar’daki İran takviyeli Şii milislerin varlığından ve münasebetiyle İran nüfuzundan rahatsızlık duymasına karşın, Irak’ın ABD-İran tansiyonuna sahne olması ve İran dayanaklı Şii milis kümelerin başta başşehir Bağdat olmak üzere ülke genelindeki denetimsiz tavırları ve ABD misyonlarına yönelik rutinleşen taarruzları, Bağdat hükümeti için Sincar’ı öncelik olmaktan çıkarıyor olabilir. Öte yandan, rahatsızlık duymalarına karşın Bağdat ve Erbil’in tahlil üretemediği Irak’taki PKK varlığına yönelik Ankara’nın hudut ötesi operasyonları, Kazımi hükümetinin sıkça tekrar ettiği egemenlik telaffuzuna ziyan verse de, ülkenin içinde bulunduğu iktisat ve altyapı meseleleri üzere gündemler nedeniyle ve PKK’nın varlığından duyulan rahatsızlıktan dolayı, Türkiye’nin operasyonlarına şu an bir reaksiyon gösterilememesi bir yana, PKK konusunda Ankara’yla muhakkak ölçüde misal bir tavır takınmak zorunda kalınıyor. Çünkü ülkedeki PKK varlığı Irak’ın egemenliği için bir tehdit oluştursa da, PKK’ya yönelik risk algısı Türkiye’ninkiyle birebir değil. Bu nedenle İran dayanaklı Şii milis kümeleriyle rekabet ve tekrar akınlarını artıran DEAŞ’la gayret, iktisat ve seçim üzere öncelikleri varken, PKK kendisiyle çatışmadığı sürece ve Sincar’daki Haşdi Şabi ve İran PKK ile münasebetinde yeni bir yol benimsemediği sürece, Bağdat’ın daha faal bir tavır benimsemesi güç görünüyor.
KONJONKTÜREL UYGUNLUK
Bu ziyaretten sonra Türkiye’nin Erbil ve Bağdat’ı Sincar’daki PKK varlığının bitirilmesi konusunda daha ağır bir halde destekleyeceği ve bölgeye yönelik operasyonlarını artırarak alanda sonuç alıcı siyasetlere zorlayacağı varsayım edilebilir. Ortak operasyon konusunda bilhassa Bağdat’tan daha çok istihbarî katkı alınması ihtimal dahilinde. Ancak neredeyse 600 köyü PKK işgali altında bulunan IKBY’nin, kendisi için her geçen gün daha büyük bir tehdide dönüşen PKK’ya karşı Ankara ile daha yakın temasta olacağı anlaşılıyor. Bilhassa ziyaret esnasında birinci defa Türkiye’nin bir genelkurmay liderinin, eski IKBY Lideri ve KDP önderi Mesut Barzani’nin babası Mustafa Barzani’nin fotoğrafının önünde ve IKBY bayrağının bulunduğu bir ortamda imaj vermesi, TSK’nın klasik tavrına ters bir imaj olarak yorumlandığı üzere, bu durum IKBY ile PKK tersliğinde gelinen paydaşlığın düzeyini ve bu iştirakin öncelediğini de gösteriyor. Hakikaten Akar’ın IKBY’ye atıfla “Bu bahiste bilhassa bölgesel idarenin iradesinin çok pahalı, manalı ve saygıdeğer olduğunun da altını çizerek belirtmek istiyorum” demesi, halihazırda PKK’ya ve örgütün Sincar’daki varlığına karşı sert açıklamalar yapan Erbil idaresinin, Türkiye ile birlikte PKK tersi operasyonlarda daha fazla inisiyatif alacağına yönelik bir bildiri olarak da okunabilir.
Tartışmalı bölgeler, güç ve hudut kapılarının geliri ve bütçe hissesi üzere birçok mevzuda uyuşmazlık yaşayan Bağdat ve Erbil’in ortaklaştığı ender bahislerden biri olan Sincar anlaşması ve bu mutabakatla PKK’nın bölgeden çıkarılması tarafında vardıkları mutabakat ve başta ABD ve BM’nin bu mutabakata verdiği takviye hatırlandığında, Ankara için Sincar ve Irak’ın kuzeyindeki PKK varlığına yönelik muhtemel operasyonlar konusunda, konjonktürel açıdan en uygun devrin oluştuğu belirtilebilir. ABD’nin Irak’taki İran yanlısı Şii milislerin artan tesirinden ve PKK’nın özellikle Sincar’da Şii milislerle işbirliği yapmasından ve İran lehine atılımlarından rahatsız olması, Erbil-Bağdat-Ankara hattını Sincar’daki PKK varlığının sonlandırılması konusunda daha da motive edebilir.
Haber7
