ABD başkanlık seçiminin nasıl sonuçlanacağı dünya genelinde merakla bekleniyor. Ekim sonundan itibaren şaşırtan bir halde sessizliğin hâkim olduğu Orta Doğu ise dünyada seçimin sonuçlarından en çok etkilenecek bölgelerin başında geliyor.
Siyasi fay çizgilerinin epey ağır olduğu bölge, ABD seçimi münasebetiyle global önderin değişimine nazaran durum almak için hazırlık yapıyor. Orta Doğu’nun değerli oyuncuları, siyasi hesaplarını tekrar yapmak zorunda.
İran nükleer mutabakatının geleceği, ABD Lideri Donald Trump’ın İsrailliler ve Filistinliler için yaptığı kelamda yüzyılın mutabakatı, İsrail ile Arap ülkeleri ortasında çeşitli baskı ögeleri kullanılarak oluşturulan yapay barış muahedeleri ve bölge genelindeki denetimsiz otoriterliğin yükselişi de olmak üzere birçok hudut ucu seçim sonuçlarından etkilenecek. Trump’ın yine kazanması durumunda süreç açısından radikal bir değişiklik beklenmiyor, lakin rakibi Joe Biden’ın koltuğa oturması birçok planı altüst edecek.
OTORİTER REJİMLER GÜNDEMDE
Demokratlar ile Cumhuriyetçiler ortasında dünya siyasetleri bakımından birçok zıt kutup var. Hasebiyle Biden’ın lider olması durumunda Orta Doğu’da çok esaslı değişiklikler olması kaçınılmaz görünüyor. Trump’ın dış siyasetinin temelini oluşturan otokrasi ve insan hakları ihlallerine göz yumma üzere bir yanlışa asla müsaade etmeyeceklerini belirten Biden, kampanya sürecinde bunları bitireceğine dair kelam vermişti. Trump’ın başkanlığı mühletince Mısır, Suudi Arabistan ve İran siyasetlerinden rahatsız olan Biden bunları değiştirme kelamı verdi.
S. ARABİSTAN BAĞLARI SİL BAŞTAN
Trump’ın Orta Doğu’daki pek çok idareye olan dayanağı sonrası otoriterlik çılgınlığı yaşanmaya başladı; Suudi Arabistan’ın parası ile ilgilendiğini ve para vermemeleri hâlinde krallıklarının ayakta kalamayacağını söyleyen Trump, ABD müdafaa kalkanı için ödeme yapmalarını istemiş ve yüklü ölçüde silah satmıştı. Bu pazarlık sonrası Veliaht Prens Muhammed bin Selman, ülke genelinde bir grup ıslahatlar başlatmış lakin prenslere yönelik tutuklamaları, muhalifleri şiddetle yok etmesi ve birtakım aktivistleri mahpusa atması ile başlayan süreç otoriter uygulamalara kapı araladı. Trump-Prens Selman dostluğu, 2018’de prensin en tanınmış eleştirmeni Cemal Kaşıkçı’nın İstanbul konsolosluğunda öldürülmesini bile örtbas edecek kadar ilerledi.
KAŞIKÇI BELGESİ MASADA
Trump’ın Suudi krallığını koşulsuz desteklemesini eleştiren Biden “Suudi Arabistan ile bağımızın tekrar kıymetlendirilmesi buyruğunu vereceğim” diyerek ABD-S. Arabistan ilgilerinin eskisi üzere olmayacağı sinyalini verdi. Ekim ayında Kaşıkçı cinayetinin yıl dönümü münasebetiyle açıklama yapan Biden “Dünyanın dört bir yanındaki aktivistlerin, siyasi muhaliflerin ve gazetecilerin zulüm ve şiddet korkusu olmadan fikirlerini özgürce konuşma hakkını savunacağım” dedi ve ekledi: Cemal’in mevti boşuna olmayacak ve daha adil ve özgür bir dünya için savaşmayı onun anısına borçluyuz.
Biden ayrıyeten Yemen’de İran takviyeli Husi isyancılara karşı Suudi liderliğindeki koalisyona ABD takviyesini sona erdirme kelamı de verdi. Biden “Oradaki savaş on binlerce can aldı ve kıtlık, hastalık salgınlarına yol açtı” diye konuştu.
‘FAVORİ DİKTATÖR’ÜN İŞİ GÜÇ
Biden, Trump’ın “favori diktatörüm” olarak tanımladığı Mısır Cumhurbaşkanı Abdül Fettah es-Sisi’ye verdiği dayanağı de eleştiriyor. Ülkenin tek demokratik olarak seçilmiş Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi’yi deviren ve sonunda Sisi’yi iktidara getiren Mısır darbesi, Obama’nın 2013’teki misyonu sırasında gerçekleşmiş olsa da, insan hakları sicili her geçen gün berbata giden Mısır’da Sisi’nin eleştirmenlere yönelik baskısı, son yıllarda mahpusa atıldığına inanılan on binlerce muhalif ve yüzlerce kişinin idamı Biden için rahatsız edici boyutta.
FİLİSTİN-İSRAİL SİYASETİ DEĞİŞEBİLİR
Trump’ın, İsrail ile birkaç Arap ülkesi ortasında başlattığı olağanlaşma mutabakatlarını ihanet olarak gören Filistin liderliği, müzakerelerin dışında kaldı. Mutabakatlar, olağanlaşmayı İsrail’in 1967 öncesi hudutlara çekilmesini kural koşan 2002 Arap Barış Teşebbüsü’ne sert bir darbe indirerek Filistin’in devlet olma hayallerine bir sekte vurdu. Trump, bununla da yetinmeyerek, Kudüs’ü İsrail’in başşehri olarak tanıdı, milletlerarası hukuka nazaran yasa dışı kabul edilen İsrail yerleşimlerini yasallaştırdı. Dahası Filistin’e yapılan yardımları da askıya aldı. Biden ise olağanlaşma mutabakatlarını memnuniyetle karşıladığını, bölgedeki daha fazla ülkeyi benzeri mutabakatlar yapmak için adımlar atmaya zorlayacağını söyledi. Lakin Trump’ın İsrail ve Filistinlilere yaklaşımını tanımlayan tek taraflılığa karşı olduğunu söyledi.
İKİ DEVLETE TAKVİYE VERİYOR
Biden, kampanyasını yürüttüğü web sitesinde “Her iki tarafın da iki devletli bir tahlile ziyan verecek her türlü tek taraflı adımına karşı çıkıyor. İlhak ve yerleşim genişlemesine karşı çıkıyor ve Lider olarak ikisine de karşı çıkmaya devam edecek” diye açıklamalara yer verdi. Biden ayrıyeten, Trump’ın Filistinlilerden ekonomik ve insani dayanağı geri çekmesini aksine çevirme ve Washington’daki Filistin Kurtuluş Örgütü misyonunun yanı sıra Kudüs’teki ABD konsolosluğunun yahut Filistin işlerini tekrar açma kelamı verdi.
İRAN’LA OLAĞANLAŞMA SİNYALİ
Biden, İran’la Mayıs 2018’de çekildiği Obama periyodu nükleer mutabakatını – resmî olarak Müşterek Kapsamlı Aksiyon Planı (JCPOA) – restore edeceğini söyledi. Biden verdiği demeçlerde “İran nükleer yükümlülüklerine geri dönerse, muahedenin nükleer kısıtlamalarını genişletmek için Avrupa’daki müttefiklerimizle ve öteki dünya güçleriyle birlikte çalışmak için bir başlangıç noktası olarak JCPOA’ya yine gireceğim. Bunu yapmak, ABD’nin prestijini tekrar tesis etmek için kritik bir adım olacak ve dünyaya Amerika’nın kelamının ve memleketler arası taahhütlerinin bir kere daha bir şey tabir ettiğinin sinyalini verecektir” dedi.
O. DOĞU SİYASETLERİ BAŞARISIZ
Bilhassa Arap sokağında hükûmet tersi protestolarda önemli artışlar var. Araştırmalara nazaran genç Arapların yaklaşık yarısı ülkelerinden ayrılmayı düşünüyor. Yolsuzluk, hükûmetlerin makûs idaresi bu algının oluşmasında en büyük etken. ABD’nin başta Irak üzere yozlaşmış ve baskıcı hükûmetleri desteklemesi ABD dış siyaseti açısından berbat bir imaj oluşturuyor. Hatta bölgedeki istikrarsızlığın da temelini oluşturuyor. Özetle Trumplı yıllar, makus bir Amerikan Orta Doğu siyasetini daha da kötüleştirdi. Obama’nın yardımcısı olarak bölgede alınan birçok kararın altında imzası olan Biden’ın başkanlığı Yemen, Libya ve Suriye’de yeni ataklara kapı aralayabilir. Beyaz Saray bölge siyasetlerinde kısa vadede ani değişiklikler beklenmese de uzun vadede ABD, başarısız dış siyasetini yine gözden geçirecek üzere görünüyor.
TRUMP’IN SESİNİ KESTİLER
Oy sayımları sürecinde yolsuzluk yapıldığı tezlerini sürdüren ABD Lideri Trump’a birçok ana akım kanal reaksiyon gösterdi. MSNBC, ABC, CBS, CNBC ve NBC sunucuları, Trump’ın palavra söylediğini açıklayarak konuşmayı yayınlamaktan vazgeçti. Sunucular, Trump’ın alenen palavra söylediğini belirterek gerçek dışı tezlerin atılmasına alet olmayacaklarını tabir ettiler. Twitter da Trump’ın Tweet’lerini silmeye devam etti.
Türkiye
Haber7
