Kahramanmaraş’ta 1934’te dünyaya gelen Pakdil, ailesinin hali nedeniyle eğitim hayatını aralıklarla sürdürdü. İlkokuldan itibaren yazmaya başlayan Pakdil, ortaokulda iken tanıştığı “Büyük Doğu” mecmuasıyla hem niyet ve hem de yazı macerasına ivme kazandırdı.
Ailesinin okumasını istemediğini “Bir Muharririn Notları”ndaki yazısında lisana getiren usta edebiyatçı, bu durumu şöyle anlatmıştı:
“İlkokulun öğretisiyle, annemin babamın öğretisi kanlı bıçaklı savaş halinde miydi birbiriyle? Ancak konutumuza kimi günler oturmaya gelen o çok sevdiğim bayan öğretmenimi, annem de çok sevmez miydi? Annem, bazen bu öğretmenimle de gözyaşları içinde konuşmaz mıydı? Şu ilkokul, daima düğüm atılan acayip bir iplik miydi? Annem, babam ilkokuldan, genelde, tüm okullardan neden bu derece tiksiniyordu? Diğer kentlerde de var mıydı ilkokulu, genelde tüm bu okulları özdeş bir hisle gören anne babalar?”
Lise yıllarında “Hamle” mecmuasını çıkardı
Ortaokula 3 yıl gecikmeli başlayan Pakdil, 1954 -1955 yıllarında Maraş Lisesi’nde okurken, birlikte eğitim gördüğü iki arkadaşı ile birlikte “Hamle” isimli edebiyat mecmuasını çıkardı. Bu küçük lise mecmuası Ankara’dan İstanbul’a birçok muharririn ve şairin dikkatini o periyot çekmişti.
Nuri Pakdil, Maraş Lisesi’nin akabinde İstanbul Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. Kahramanmaraş’ta çıkan “Demokrasiye Hizmet” ve “Gençlik” gazetelerinde de yazıları yayınlanan Pakdil, bir mühlet “Yeni İstiklal” gazetesinde sanat sayfaları düzenledi.
Üniversite yıllarında ortalarında Sezai Karakoç ve Necip Fazıl Kısakürek’in de bulunduğu edebiyatçı, sanatçı birçok düşünürle yakın bağ kuran Pakdil, askerlik vazifesini Bitlis’te tamamladı.
Pakdil, üniversite eğitiminden sonra 1965’te bir bakanlıkta hukuk müşaviri olarak vazifeye başladı. Daha sonra Devlet Planlama Teşkilatında 1967’de çalışan Pakdil, bu vazifesinden de ayrılarak kendini yazarlığa verdi.
Yedi Hoş Adam ile Edebiyat mecmuasını çıkardı
Nuri Pakdil, edebiyat hayatı boyunca “Büyük Doğu” ve “Diriliş” dergileriyle de güçlü bağlar kurdu. Bu mecmuaların etrafında ayrıyeten çok sayıda yeni şair ve müellif yetişti. Pakdil, Diriliş mecmuasının yayına orta verdiği ve bir daha basılıp basılmayacağının belirli olmadığı periyotta, Türk edebiyatında “Yedi Hoş Adam” olarak bilinen gruptan Rasim Özdenören, Fazilet Bayazıt ve Akif İnan ile “Edebiyat” mecmuasını yayınlamaya başladı.
“Sabır üssü” olarak tanımladığı “Edebiyat” mecmuası, 1969’un Şubat ayından 1984 Aralık’a kadar aylık olarak okuyucuyla buluştu. Pakdil, mecmuada yazanlara müstear isimler takmakla meşhurdu. Kendisinin de mecmuada 16 farklı ismi bulunan Pakdil, en çok “Ebubekir Sonumut” ismini kullandı.
Pakdil, bu süreçte 1972 yılında Edebiyat Mecmuası Yayınları’nı kurdu. Bu yayınların birinci kitabı Pakdil’in “Batı Notları” oldu. Edebiyat Mecmuası Yayınları’ndan 1972-1984 yılları ortasında 18’i kendisinin, 27’si müellif arkadaşlarının olmak üzere 45 kitap yayımladı.
“Edebiyat” mecmuasının etrafında çok sayıda yeni şair ve muharrir yetişti. Mecmua ayrıyeten Orta Doğu’daki edebiyat ile İslamcı niyetin gelişiminden Türk edebiyat etraflarını de haberdar etti.
Mecmua, aralıklarla 159 sayı çıkarıldı. Yayına son verdiği 1984 sonunda mecmuanın elinde olan bütün sayılarını ve Edebiyat Mecmuası Yayınları’ndan çıkan bütün kitaplarını dağıtan Pakdil, bunun için Ankara’daki birçok öğrenci yurduna haber verdi.
1984 yılına kadar 18 kitap çıkardı
Pakdil, 1984 yılına kadar “Biat”, “Batı Notları”, “Bir Muharririn Notları”, “Anneler ve Kudüsler”, “Klas Duruş”, “Edebiyat Kulesi”, “Bağlanma”, “Sükut Suretinde”nin de ortalarında olduğu 18 kitap çıkardı.
Devlet Planlama Teşkilatındaki vazifesine 1988’de tekrar geri dönen usta şairin bundan sonraki çalışma hayatı burada geçti ve 1999 yılında emekliye ayrıldı. Pakdil, 28 Şubat 1997’den itibaren Edebiyat Mecmuası Yayınları aracılığıyla da yine kendi kitaplarını yayınlamaya başladı.
Nuri Pakdil ‘in “Otel Gören Defterler” başlıklı 6 kitaptan oluşan deneme serisi 1997’den itibaren okuyucuyla buluştu. Uzun bir devir otellerde yaşayan Pakdil, bu seride inzivaya çekilmiş bir muharririn analizlerini, sorgulamalarını ve kendisiyle hesaplaşmalarını kaleme aldı.
Edebiyat dünyasının dervişi olarak da gösterilen Pakdil hakkında Hüseyin Su, şu değerlendirmeyi yapmıştı:
“Düşüncelerinden lisanına, biçiminden en küçük detaylarına, daima müdafaaya çalıştığı hassasiyetlerinden prensiplerine, ayaklarını bastığı yerellikten kozmik sanat, edebiyat, niyet ve siyaset açısına dek daha birçok kendine has özelliklerle kurduğu yapısı ile Edebiyat Mecmuası, 1960’lı yıllardan günümüze, yeni, farklı ve muhalif bir çıkartmadır. Edebiyat mecmuasının karakteri ile Nuri Pakdil’in karakteri birebir örtüşür. Edebiyat Mecmuası, Nuri Pakdil’in manevi şahsiyetine mündemiçtir. Edebiyat, hiç kuşkusuz bir ocak mecmuadır. Ocağın sağaltıcı, terbiye edici manevi gücü ise Pakdil’in inanç ve kanılarının manevi bir rabıta yoluyla okuyucuya, müellife, yazıya ve bütünüyle ortama ve hayata sirayet edişi ile gerçekleşir. Edebiyat mecmuasının, bu mecmuada yazan müelliflerin yazınsal eforlarının, dost ve okuyucuların mecmuanın yazınsal aksiyonuna iştirakinin ve kitap yayınlarının genel bağlamı işte bu bağlantının manasındadır…”
Kitaplarıyla deneme tipinin ustaları ortasında yer aldı
Nuri Pakdil, Paris izlenimlerinden oluşan, Batı insanını yeni bir yaklaşım ve telaffuz ile anlattığı birinci kitabı Batı Notları’yla da büyük ilgi topladı. Bu yapıtını izleyen “Biat”, “Bir Müellifin Notları” ve öteki kitaplarıyla deneme çeşidinin ustaları ortasında yer aldı.
Müellifin “Bağlanma” isimli kitabı da birçok açıdan onun ve Edebiyat Mecmuası’nın edebiyat ve düşünsel bağlamının anlaşılabilmesi için manifesto niteliğindeydi. Hem Orta Doğu hem Batı edebiyatından yaptığı şiir ve fikir yazısı çevirileriyle edebiyat dünyasında farkını ortaya koyan Pakdil, “Bir Müellifin Notları” isimli yapıtında gayesini “İnsan! Seni savunuyorum; sana karşı!” cümlesiyle özetlemişti.
Yapıtlarında “emek, emperyalizm, devrim” üzere sözlere de yer veren Pakdil, verdiği röportajlarda kendisini “Ben, antikapitalist, antifaşist, antinazist, antisiyonist, antisosyalist ve en değerlisi de Türkiye özelinde olmak üzere antifiravunist bir bilince ve iradeye sahip devrimci bir müellifim.” diye tanımladı.
“Benim için yazı yazmak bir bakıma savaşmak demektir”
Pakdil, devrimciliğinin temelini, İslam’a olan sarsılmaz bağlılığının oluşturduğuna da her vakit kelamlarıyla dikkati çekerek, şu sözleri kullanmıştı:
“İslam dini kıyamete kadar sürecek daima ihtilal anlayışını öngörür. Yeryüzünde zulüm, haksızlık, adaletsizlik var olduğu sürece, bu zulmün, bu haksızlığın, bu adaletsizliğin kaynağı olan hükümran güçlerin yok edilmesi için, Müslümanların devrimci çabası de sürecektir. Kirli mülkiyete karşı, kara siyasaya karşı devrimci savaş kesintisiz sürecektir. Zira İslam dini bunu öngörmektedir. İslam dini özgürlükçüdür, ilericidir, devrimcidir, bağımsızdır, sömürünün her biçimine karşıdır, başta anamalcılığa karşıdır, başta yabancılaşmaya karşıdır İslam Öğretisi. İnsanın, sırf, ’emeğinin karşılığını yiyebileceğini’ vurgular bu din.
Benim için yazı yazmak bir bakıma savaşmak demektir. Zira yazılarımda, her türlü putçuluğa karşı, her türlü yabancılaştırmaya karşı, her türlü sapmalara karşı vermekte olduğum savaş anlatılmaktadır. Yazılarımda kirli mülkiyet tutkusunun insanı ele geçirmesi anlatılmaktadır. Yazılarım, kapitalizme ve sömürü sistemine karşı bir tepkiyi, bir eleştiriyi söz etmektedir.”
2019 yılı Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Mükafatını aldı
İşindeki titiziliğiyle bilinen Pakdil’in, 33 şiirden oluşan “Sükut Suretinde” kitabındaki “Edebiyat” başlıklı dizeleri, 191 defa yazdığı lisana getirildi. Kitap kapaklarını da kendisi tasarlayan Pakdil’in, bir kitabın kapağını beğenmeyip tekraren değiştirdiği ve bu yüzden matbaada sabahladığı da bilinirdi.
Pakdil, 2019 yılı Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri’nde, “edebiyat” kısmındaki mükafata, “yerli fikrin egemenliği ismine ürettiği özgün eserler, Türk Edebiyatı’na kattığı söz tercihleriyle dolu estetik anlatım lisanı ve insanı kalbinden tutmayı öneren bedelli fikirlerinden dolayı” paha görüldü. Usta muharrir birebir vakitte 2013’te “Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Sanat Büyük Ödülü”nü, 2014’te de “Necip Fazıl Hürmet Ödülü”nü aldı.
Kudüs’üne 81 yaşında kavuştu
Türk edebiyatının “Kudüs Şairi” olarak tanımlanan usta müellif, Kudüs için hissettiği yürek sızısını, “Yüreğimin yarısı Mekke’dir, geri kalanı da Medine’dir. Üstünde bir tül üzere Kudüs vardır” tabirleriyle kaleme döktü.
Pakdil’in en çok bilinen şiirlerinden “Anneler ve Kudüsler” şiiri şu mısralarla hafızalara kazındı:
“Tûr Dağını yaşa/ Ki bilesin nerde Kudüs/ Ben Kudüs’ü kol saati üzere taşıyorum/ Ayarlanmadan Kudüs’e/ Boşuna vakit geçirirsin/ Buz tutar/ Gözün görmez olur/ Gel / Anne ol / Zira anne / Bir çocuktan bir Kudüs yapar / Adam baba olunca / İçinde bir Kudüs canlanır / Yürü kardeşim / Ayaklarına bir Kudüs gücü gelsin”
Nuri Pakdil, 2015’te 81 yaşında geldiğinde Kudüs’e giderek, Mescid-i Aksa’da cuma namazı kıldı ve hayali gerçek oldu.
İslam dünyasının Kudüs’e tutumunu çok “trajik” bulduğunu lisana getiren Pakdil, “Zaten İslam dünyası kendi ortasında hengameli durumdadır ve maalesef Kudüs’e yönelme imkanı şu anda gözükmüyor. İslam dünyasının kurtuluşu lakin ve fakat Türkiye’nin ayağa kalkmasıyla mümkün olacaktır. Ben yeryüzündeki İslami hareketin, Türkiye’den başlayacağına inanıyorum. Bu inancı içimde her vakit capcanlı tutuyorum. Türkiye’deki İslami uyanışa büyük değer veriyorum.” demişti.
Edebiyat etraflarının büyük hürmet duyduğu Pakdil, “Klas Duruş” için gençlere, “Paraya pula metelik vermemek, adil olmak, beşerlerle sıcak bağlantı kurmak, çok kitap okumak, bir yabancı lisan öğrenmek, seyahatler yapıp, notlar tutmak ve İstanbul’u tanımaya çalışmak” tavsiyelerinde bulunmuştu.
Nuri Pakdil, üst teneffüs yolları enfeksiyonu nedeni ile kaldırıldığı Ankara Kent Hastanesi’nde 18 Ekim 2019’da 85 yaşındayken hayatını kaybetti. Usta edebiyatçının cenazesi, Hacı Bayram Veli Mescidi’nden kılınan cenaze namazının akabinde Taceddin Dergahı’nda defnedildi.
Türk edebiyatının usta ismi hakkında yapılmış sempozyum, tez, mecmua, kitap ve belgesel çalışmalardan kimileri ise şunlardır:
“Hece Mecmuası: Edebiyat Mecmuası ve Nuri Pakdil Özel Sayısı”, “Dilimin Döndüğünce Sustum -Sıddık Akbayır”, “Düşünen Kalem Nuri Pakdil Sempozyumu”, “Yedi İklim Mecmuası 58. Sayı: Nuri Pakdil Ustamıza”, “Sükut Suretinde Şerhi-Ali Göçer”, “Nuri Pakdil’de Protest Tavız (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi) – Tuğba Doğan”, “Abdsürd Tiyatro Bağlamında Nuri Pakdil’in Umut İsimli Oyunu Üzerine Bir İnceleme (Makale) – Nilüfer İlhan”, “Nuri Pakdil Belgeseli – TRT”, “Yedi Hoş Adam – TRT (dizi)”
Nuri Pakdil’in hayatı boyunca kaleme aldığı 42 yapıttan kimileri da şunlardır:
“Umut (oyun)-1974”, “Harikalar Tablosu (çeviri)-1974”, “Ay Operası (çeviri)- 1975”, “Bağlanma (deneme)- 1979”, “Put Yapımevleri (oyun) -1980”, “Bir Müellifin Notları-I (deneme)- 1980”, “Bir Muharririn Notları-II (deneme)- 1981”, “Edebiyat Kulesi (deneme)- 1984”, “Derviş Hüneri (deneme)- 1997”, “Arap Saati (deneme)- 1997”, “Klas Duruş(deneme)- 1997”, “Osmanlı Simitçiler Kasidesi (şiir)- 1999”, “Bakır Devri (oyun) 2014”
Haber7
