Sovyetler Birliği’nin 4 Ekim 1957’de Sputnik 1 yapay uydusunu dünyanın yörüngesine göndermesi, insanlığın uzay ile macerasını başlatan en değerli olaylardan biri olarak kabul ediliyor.
Yaklaşık 22 gün boyunca dünyaya radyo sinyalleri gönderen Sputnik 1, 4 Ocak 1958’de dünya atmosferine girdi ve yanarak yok oldu.
İKİNCİ UYDU DENEMESİ ABD’DEN
Rusya’nın bu muvaffakiyetinin akabinde ABD de 1958’de Explorer I isimli birinci uydusunu dünyanın yörüngesine gönderdi ve böylece ABD uzay yarışındaki birinci atağını yapmış oldu.
UZAYA ÇIKAN BİRİNCİ İNSAN: YURİ GAGARİN
Bu gelişmenin akabinde, Sovyetler Birliği 1959’da Luna 2 isimli uzay mekiğini Ay’a fırlattı ve yaklaşık 2 yıl sonra 12 Nisan 1961’de Vostok 1 aldı kapsüle benzeri uzay mekiğiyle kozmonot Yuri Gagarin’i dünyanın yörüngesine gönderdi. Böylece Gagarin, uzaya çıkan birinci insan oldu. Gagari’nin uçuşu 108 dakika sürdü ve 327 kilometre yüksekliğe ulaştı.
Tıpkı yıl NASA da Merkür Projesi kapsamında ürettiği mekiklerle evvel maymunları daha sonra astronot Alan Shepard’ı uzaya gönderdi lakin Shepard dünyanın yörüngesine ulaşamadı.
Bu denemenin akabinde astronot John Glenn, 20 Şubat 1962’de dünyanın yörüngesine erişen birinci Amerikalı oldu. Gleen, 4 saat 56 dakika süren seyahat sırasında dünya etrafını üç defa turladı.
John Glenn, bu muvaffakiyetinin akabinde ABD’de kahraman ilan edildi ve devrin ABD Lideri John Kennedy tarafından kendisine Uzay Kongresi Onur Madalyası verildi. Ülke çapında okul ve sokaklara Glenn’in ismi verildi.
KENNEDY’NİN AMACI AY’A İNSAN GÖNDERMEKTİ
Kennedy, yaptığı bir konuşmada, 1960’ların sonuna kadar Ay’a insan göndermeyi planladıklarını duyurdu.
Rus kozmonot Valentina Tereshkova, 16 Haziran 1963’te Vostok 6 isimli uzay mekiğiyle uçuşunu gerçekleştirerek, “uzaya çıkan birinci kadın” unvanına sahip oldu. Dünyanın yörüngesinde 48 tam tıp atan ve yaklaşık üç gün boyunca uzayda kalan Rus kozmonot Tereshkova, uzay mekiğinden ayrıldıktan sonra paraşütle Orta Asya’ya iniş yaptı. Sally Ride ise uzaya çıkan birinci ABD’li bayan astronot oldu.
AY’A AYAK BASAN BİRİNCİ İNSAN: NEİL ARMSTRONG
ABD, Ay’a insan gönderme çalışması olarak isimlendirdiği “Apollo Projesi” altında 16 Temmuz 1969’da Ay’a iniş yapan birinci uzay aracı Apollo 11’de astronot Neil Armstrong, Edwin Aldrin ve Michael Collins bulunuyordu. Apollo 11’in 20 Temmuz’da Ay’ın yörüngesine girmesinin akabinde astronot Neil Armstrong, Ay’a ayak basan birinci insan oldu. Apollo 11 misyonu kumandanı Amstrong’u, yaklaşık 20 dakika sonra astronot Aldrin izledi ve böylece Ay’a ayak basan ikinci kişi oldu.
Ay’a ayak basan birinci insan Armstrong’un, “Benim için küçük, insanlık için büyük bir adım” kelamı tarihe geçti. Neil Armstrong, 25 Ağustos 2012’de 82 yaşında hayatını yitirdi.
Apollo 12 takımı Charles Conrad, Richard Gordon ve Alan Bean, 14 Aralık 1969 tarihinde Ay misyonu için fırlatılmışlar, Intrepid isimli ay modülü ile yüzeye inen grup Ay üzerinde incelemelerde bulunmuştur.
31 Ocak 1971 tarihli Apollo 14 seyahatinin grubu, Alan Shepard, Stuart Roosa ve Edgar Mitchell’den oluşuyordu. Antares isimli modülle birlikte yüzeye inen takım araştırmalarda bulunmuştur.
26 Temmuz 1971 tarihli Apollo 15 seyahatinin takımı, David Scott, Alfred Worden ve James Irwin’den oluşuyordu. Falcon isimli modülle bir arada yüzeye inen grup, Ay otomobilini birinci sefer kullanmıştır.
16 Nisan 1972 tarihli Apollo 16 seyahatin grubu, John Young, Thomas Mattingly ve Charles Duke’den oluşuyordu. Orion isimli modülle bir arada takım yüzeye inmiştir.
7 Aralık 1972 tarihli Apollo 17 seyahatinin grup, Eugene Cernan, Ronald Evans ve Harrison Schmitt’den oluşuyoru. Schmitt bir jeologdu. Challenger isimli modülle yüzeye inip araştırmalar yapıldı.
ABD VE RUSYA DIŞINDA UZAY DENEYİMİNE SAHİP BAŞKA ÜLKE: ÇİN
Çin, bugün ABD ve Rusya dışında beşerli uzay seyahati yapabilme kapasitesine ve deneyimine sahip tek ülke pozisyonunda bulunuyor.
Çin birinci kere 1967 yılında Devlet Lideri Mao Zedung ve Başbakan Zu Enlai periyodunda beşerli uzay seyahati yapma kararı aldı. ABD’nin Gemini mekiğinden kopya edilerek 1970’lerde yapılan Shuguang uzay aracı başarısız oldu.
Ülke akabinde Rusya’nın Soyuz mekiğini örnek alan Shenzhou mekiğini geliştirerek yıllar sonra gayesine ulaşabildi.
Çinli taykonot Yang Liwei, 15 Ekim 2003’te Shenzhou 5 mekiğiyle uzayda 21 saat uçarak ülkesinin birinci beşerli uzay seyahatini gerçekleştirdi.
Avrupa Birliği ve Japonya da 1980’lerde daha sonra vazgeçecekleri beşerli uzay seyahati programları başlattı.
ÖZEL KESİME TEŞVİK SÜRECİ
ABD Havacılık ve Uzay Ajansı NASA, Apollo programının sırasıyla Columbia, Challenger, Discovery, Atlantis ve Endeavour uzay mekiği programlarını sürdürdükten sonra 2011 yılında, kamu kaynaklarıyla yürütülen tüm beşerli uçuş programlarına son vererek bu alanda özel kesim teşebbüslerini teşvik etmeye başladı.
Ajans, “Ticari Mürettebat Geliştirme Programı” kapsamında Memleketler arası Uzay İstasyonu’na işçi taşımak üzere SpaceX’in “Dragon Crew” ve Boeing’in “CST-100 Starliner” uzay mekikleri için test uçuşları yaparken, alçak yörüngenin ötesine yönelik beşerli uzay seyahatleri için Northrup Grumman firması tarafından geliştirilmekte olan “Orion” uzay mekiğini kullanmayı planlıyor.
NASA, 2020 yılı kasım ayında SpaceX’e ilişkin Falcon 9 roketi ile uzaya göndermişti. Bu astronotların ‘ABD topraklarından uzaya gidip en uzun kalma’ rekoru kırdığı duyuruldu.
TÜRKİYE’NİN UZAY PROGRAMI
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Beştepe Millet Kongre ve Kültür Merkezi’nde, Uzay Ajansı tarafından hazırlanan “Milli Uzay Ajan”ı’ Tanıtım Toplantısı’nda kritik açıklamalarda bulundu. Türkiye’nin Ulusal Uzay Programı’na ait yol haritasını açıklayan Cumhurbaşkanı Erdoğan, 10 amacı tek tek anlattı. Cumhuriyet’in 100’üncü yılında, 2023’te Ay ile birinci temasın sağlanmasının hedeflendiğini açıklayan Erdoğan, 10’uncu ve son amaç olarak da bir Türk vatandaşının uzaya gönderileceğini duyurdu: “2023 sonunda yakın dünya yörüngesinde ateşleyeceğimiz kendi ulusal ve özgün hibrit roketimizle Ay’a ulaşarak sert iniş gerçekleştireceğiz.”
Ayrıyeten uzay limanı işletmesine sahip olunması gerektiğini belirten Erdoğan, “Uzay limanımızı en uygun coğrafyalardaki dost ve müttefik ülkelerle birlikte kurmayı planlıyoruz” dedi.
TÜRKİYE’NİN UZAY SERÜVENİ
İnsanlık uzaya birinci uydusunu 1957’de, birinci astronotu 1961’de uzaya göndermiş; 1969’da ise Neil Armstrong’un Ay’a birinci ayak basan insan olmasıyla yeni bir devir açmıştı. Türkiye ise uzay serüvenine 1994’te Türksat 1A uydusunu göndererek başladı. Türkiye’nin, 4’ü (TÜRKSAT 3A, TÜRKSAT 4A, TÜRKSAT 4B, TÜRKSAT 5A) haberleşme, 3’ü (GÖKTÜRK-1, GÖKTÜRK-2 ve RASAT) müşahede olmak üzere etkin 7 uydusu bulunuyor.
24 Ocak 1994 fırlatılan birinci Türk uydusu Türksat 1A, rokette yaşanan bir arıza sebebiyle kalkıştan 12 dakika sonra okyanusa düşerek parçalandı. Fakat Türk mühendisler 199 gün içinde Türksat 1B uydusunu hazırlayarak 11 Ağustos 1994 günü, başarılı bir fırlatır gerçekleştirdi. Türkiye’nin uzaydaki birinci haberleşme uydusu olan Türksat 1B 12 yıl boyunca vazifesine devam etti.
10 Temmuz 1996 yılında Türksat 1C, 10 Ocak 2001 yılında ise Türksat 2A yörüngedeki yerlerini aldı. Türkiye’nin televizyon yayınını ve data transferini yapan bu üç uydu sonrasında 13 Haziran 2008 tarihinde uzaya gönderilen ve hala faal bir biçimde vazifesine devam eden Türksat 3A, Türkiye başta olmak üzere tüm Avrupa, Kuzey Afrika ile tüm Türk Cumhuriyetleri’nin yanı sıra Çin sonuna kadar uzanan bir kapsama alanına sahip.
14 Şubat 2014 yılında Rus imali Proton roketiyle uzaya gönderilen Türksat 4A’yı 16 Ekim 2015 tarihinde ise Türksat 4B takip etti. Bununla bir arada Türkiye’nin uzaya gönderdiği toplam uydu sayısı 6’ya ulaştı.
Türkiye’nin yeni uydusu Türksat 5A ise 8 Ocak 2021’de, Türkiye saatiyle 05.15’de ABD’nin Florida eyaletinde bulunan Cape Canaveral Üssü’nden Space X firmasına ilişkin Falcon 9 roketi ile uzaya muvaffakiyetle fırlatıldı.
Türksat 5B uydusunun 2021’in ikinci çeyreğinde fırlatılması hedefleniyor. Türkiye’nin kendi imkânları ile geliştirme çalışmalarına devam ettiği Türksat 6A’nın ise geliştirme çalışmalarının sürdüğü belirtiliyor. Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu’nun sözlerine nazaran, uydunun 2022’nin birinci aylarında uzaya gönderilmesi hedefleniyor.
FAAL 3 ADET MÜŞAHEDE UYDUSU
RASAT Araştırma Uydusu, Türkiye’nin ve TÜBİTAK UZAY’ın BiLSAT uydusundan sonra sahip olduğu ikinci uzaktan algılama uydusudur. Yüksek çözünürlüklü optik görüntüleme sistemine ve Türk mühendislerce tasarlanıp geliştirilen yeni modüllere sahip olan RASAT, Türkiye’de tasarlanıp üretilen birinci yer müşahede uydusudur.
17 Ağustos 2011 tarihinde Rusya’nın Kazakistan hududundaki Orenburg bölgesinde bulunan Yasny Fırlatma Üssü’nden Dnepr fırlatma aracıyla uzaya gönderildi.
Göktürk-1, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. (TUSAŞ) ve Aselsan’ın teknoloji girdisi ile İtalyan uzay hizmeti şirketi Telespazio tarafından Ulusal Savunma Bakanlığı için tasarlanan ve 5 Aralık 2016’da uzaya fırlatılan bir yer müşahede uydusudur.
Ulusal Savunma Bakanlığı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın ilgili kuruluşu Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK),TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü (TÜBİTAK Uzay) ile Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ (TUSAŞ) iş iştirakinde üretilen Göktürk-2 ise 18 Aralık 2012’de gerçekleştirilen fırlatma operasyonuyla misyon yörüngesine yerleştirildi.
Göktürk-3’ün ise geliştirme çalışmalarının devam ettiği tabir ediliyor.
Haber7
