İşte Murat Bardakçı’nın o yazısı;
İmparatorluklara asırlarca başşehirlik etmiş olan İstanbul’un hâlâ keşfedilmemiş pekçok esrarı, pek bilinmeyen ve gidilip de görülmesine imkân olmayan dünya kadar yeri vardır…
Dostlarımızla ortada bir buluşup kentin gözönünde olmayan ve herkesin mâlûmu bulunmayan meçhul kalmış yerlerini dolaşırız…
Geçen gün de bu türlü yaptık, dostlar ve arkadaşlar biraraya geldik; nereye gideceğimize karar vermeye çalışırken Fatih Belediye Lideri Ergün Tufan “Gelin, sizlere yeni keşfedilen bir yeri göstereyim” dedi.
Ergün Bey’in kelamını ettiği yer Cankurtaran’ın aşağısında, kıyı tarafındaki surlar ile Sirkeci İstasyonu’na uzanan ve artık kullanılmayan demiryolunun ortasında kalan alan idi…
Gittik, uzun uzun dolaştık, bilgilendik ve gördüklerimize hayran kaldık!
Kültür Bakanlığı’nın 2018’de başlattığı İstanbul Surları’nı onarma projesini yürüten İstanbul Rölöve ve Anıtlar Müdürlüğü, onarım sırasında Cankurtaran kıyısındaki surları güçlendirmek ve statik meselelerini halletmek gayesiyle duvarların kara tarafındaki birtakım alanları Arkeoloji Müzeleri’nin kontrolü altında tabanın dört metre altına kadar kazmış ve hem Bizans, hem de Osmanlı periyoduna ilişkin eserler bulunmuştu!
Hafriyatlarda nelerin ortaya çıkartıldığını teknik detaylara girmeden, basitçe anlaşılabilecek ve kısa formda yazayım:
İkinci yüzyıla ilişkin Roma duvarı, Osmanlı periyodunda yapılan surlara dayanak görevi görmeleri için koruma edilip yıktırılmayan Bizans surları, yeniden Bizans bölümünden kalma yapılar, meselâ imparatorluk saraylarından Mangana’nın devamı olabilecek kalıntılar, bir şapel, yani ufak bir kilise, mezarlar, sarnıç, duvar fotoğrafları, ziyan görmemeleri için ihtimamla yerleştirilmiş üzere duran amforalar, yani şarap ve zeytinyağı koymaya yarayan destiler ile küpler ve nihayet arazinin çabucak gerisinde kalan Topkapı Sarayı’nın vazifelileri için kullanılmış ekmek fırınları…
SİVİL MİMARÎ BULMA İHTİMALİ
Bizans kalıntıları ortasında o periyoda ilişkin sivil mimarî yapılarının da bulunduğunun anlaşılması hâlinde, dünya sanat tarihinde yeni ve değerli bir sayfa açılacak…
Doğu Roma İmparatorluğu’ndan, yani Bizans’tan günümüze gelebilen mimarî yapıtların çabucak tamamı dinî yerler, saray üzere resmî binalar yahut kentin gereksinimleri için inşa edilmiş yapılardır. Ayasofya, Aya İrini yahut Kariye üzere binalar Bizans vaktinin kiliseleridirler; vaktimizde hâlâ mevcut olan sarnıçlar ile su yolları da kente ilişkin yapılardır. Bizans devri İstanbuluna ilişkin tek bir sivil mimarî yapıtının, meselâ sıradan bir meskenin bile bugüne gelemediği söylenir.
Surların tamiratı sırasında ortaya çıkartılan arkeolojik kalıntılar bu yüzden büyük ehemmiyet taşıyor. Mevzularını günlük hayattan alan, meselâ birinci sefer rastlanan av sahnelerinin yeraldığı “fresk” denen duvar fotoğraflarının bulunduğu kalıntıların sahiden sivil mimarî örnekleri, yani bir Bizans konutunun duvarı olduğu tesbit edilebildiği takdirde, hafriyat yapılan alan sanat tarihi etraflarında çok değerli bir keşif olarak kabul edilecek.
Üstte da söyledim: Cankurtaran tarafındaki kazıların gayesi Bizans yapıtlarını ortaya çıkartmak değil, Osmanlı surlarının tamiratı ve statik sıkıntılarının halli idi; kalıntılar güçlendirme çalışmaları sırasında bulunmuştu lakin arkeolojik hafriyat yapılmamıştı.
Toprağın altından bu kadar kalıntı ve eser çıkan bu yerde, artık yapılması gereken daha da değerli işler var: Surların onarımı ve güçlendirilmeleri projesinin iki ay sonra bitecek müddetinin uzatılması, duvarların gerisindeki faaliyetin arkeolojik hafriyat olarak devam edebilmesi için gereken bürokratik süreçlerin yapılması, şimdilik tabanın dört metre altına inilen yerlerin dört metre daha, yani yerden en az sekiz metre aşağıya kadar kazılması, bütün bunlara kâfi gelecek bir bütçe ayrılması ve surların gerisinde kalan artık kullanılmayan demiryolunun kara tarafındaki kısımlarında da kazılara başlanması…
Fatih Belediye Lideri Ergün Tufan’ın sayesinde haberdar olduğum, surlarda devam eden faaliyet hakkında seyahatimiz sırasında hafriyat alanında bulunan İstanbul Rölöve ve Anıtlar Müdiresi Olcay Aydemir ile çalışma arkadaşlarından detaylı bilgiler aldığım bu arkeolojik keşifler ve bölgenin geleceği hakkında daha sonra Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy ile uzun uzun konuştum…
En aşağıda deniz surlarının, surların gerisinde toprak altından çıkartılan Bizans ve Osmanlı yapılarının, onların ardında da Topkapı Sarayı’nın yeraldığı geçmişi bin küsur sene öncesine uzanan bu çok kıymetli tarihî bölgenin nasıl değerlendirileceğinden ve burada neler yapılması gerektiğinden bir öbür yazıda bahsedeceğim…
Yenikapı’da bundan 15 sene evvel, 2006’da yapılan metro inşaatı sırasında tesadüfen bulunan Bizans limanı ile toprak altından çıkartılan tekneleri geniş formda haber yaparak birinci kere ben duyurmuştum ve Cankurtaran taraflarında istikbali bir oldukça parlak görünen arkeolojik alanı haber vermek de artık yeniden bana nasip oldu!
Haber7
