Moldova’ya bağlı Gagavuz Özerk Yeri Lideri İrina Vlah, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Ankara’da yapacağı görüşme öncesi ikili münasebetleri ve Gagavuz Özerk Yeri’ndeki sıkıntıları, AA muhabirine kıymetlendirdi.
Erdoğan ile görüşmesinde sanayi okulu inşaat projesini ele alacaklarını lisana getiren Vlah, bu projenin mühendislerin eğitilmesini sağlayacağını ve bölgedeki sanayi alanını geliştireceğini vurguladı.
“Bu tıp projeler, Gagavuzların yurt dışına gitmesi ve bölgede doğum oranının düşmesi üzere meselelerin tahliline katkıda bulunacak” diyen Vlah, Gagavuz Özerk Yeri’nde 2020’de doğum oranında küçük bir artış kaydettiklerini belirtti.
Vlah, “Gençlerin yurt dışına gitmemeleri, kendi geleceğini memleketiyle bağdaştırmaları, burada çalışmaları ve aile kurmaları için bölgede gerekli koşulları oluşturmamız lazım. Bu bağlamda, Türkiye’nin Gagavuzlara takviyesi kıymet biçilmezdir. Türkiye’nin takviyesine çok bedel veriyoruz” tabirini kullandı.
“TÜRK İDARESİ İLE İLGİLERİMİZ, ERDOĞAN SAYESİNDE ÇOK SICAK”
Türkiye ile bağların daima geliştiğini vurgulayan Vlah, “Türk idaresi ile bağlarımız, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan sayesinde çok sıcak, samimi dostluk ve karşılıklı hürmete dayalıdır. Bu nedenle kendisine çok minnettarız. Erdoğan ve grubuyla çalıştığımız için şanslıyız. İş birliğimiz sonuçlar veriyor” değerlendirmesinde bulundu.
Türk İşbirliği ve Uyum Ajansı Başkanlığının (TİKA) Moldova ve Gagavuz Özerk Yeri’nde birçok projeyi hayata geçirdiğine dikkati çeken Vlah, Komrat’ta inşa edilen spor merkezinin açılışını heyecanla beklediklerini lisana getirdi.
“GAGAVUZ ÖZERK YERİ’NDE 95 TÜRK SERMAYELİ ŞİRKET KAYITLI”
Lider Vlah, Moldova ve Türkiye ortasında 2016’da Özgür Ticaret Muahedesi’nin yürürlüğe girdiğini anımsatarak, “Bu muahede sayesinde, Gagavuz Özerk Yeri’nden Türkiye’ye ihracat son 5 yılda yüzde 62,7 arttı. Muahede çerçevesinde şimdi hayata geçirilmeyen büyük fırsatların olduğundan eminim” diye konuştu.
Türkiye’den Gagavuz Özerk Yeri’ne 2020’de yaklaşık 39,2 milyon dolarlık ithalatın yapıldığını ve bölgede 95 Türk sermayeli şirketin kayıtlı olduğunu aktaran Vlah, bunun yalnızca bir başlangıç olduğu umudunu paylaştı.
Bölgede sanayi ve bilgi teknolojileri dallarını geliştirmeyi planladıklarını lisana getiren Vlah, Gagavuz Özerk Yeri’nin ekonomik alanda geliştirilmesi için yasa çıkartma hakkına sahip olduklarına dikkati çekti.
Ülkede yabancı yatırımcılara vergi konusunda kolaylıkların sağlandığını belirten Vlah, şöyle devam etti: “Sanayi alanına yatırım yapacak Türk şirketleri için en iyi şartları yaratmayı ve onlara Avrupa Birliği ile Bağımsız Devletler Topluluğuna kendi eserlerini çarçabuk tedarik etmeleri için imkan sağlamayı hedefliyoruz. Bu pazarlar, yaklaşık 800 milyon tüketiciye sahip.”
“ÖZERKLİK HAKLARI, MOLDOVA ANAYASASI TARAFINDAN GARANTİ EDİLMİYOR”
Vlah, 1994’te kurulan Gagavuz Özerk Yeri’nin statüsü sıkıntısına değinerek, ülkedeki mevcut kanunların, bölgenin statüsünün işlerliğini engellediğini vurguladı.
Özerklik haklarının da Moldova anayasası tarafından garanti edilmediğine dikkati çeken Vlah, bölgenin siyasi, ekonomik, toplumsal ve kültür alanda tesirlere sahip olduğunu anlattı.
Vlah, Gagavuz Özerk Yeri’nin vergi, eğitim ve çeşitli alanlarla ilgili maddelerinin Moldova mahkemesi tarafından kaldırıldığını hatırlatarak, “Bölgenin kurulmasından bu yana, özerklik yasasının Moldova mevzuatı ile çelişmesi ve yetkilerimizin net olmaması durumuyla karşı karşıyayız. Bu bahisteki çabamız bugün de sürüyor” dedi.
Gagavuz idaresinin, bu mevzuda milletlerarası örgütlere başvurduğunu ve Türkiye’nin Kişinev Büyükelçiliği ile daima temas halinde olduklarını aktaran Vlah, Moldova ve Gagauz hükümetleri ortasında çalışma kümesinin oluşturulduğunu ve bu kümenin kelam konusu meselelerin tahliline ait yasa tasarıları hazırladığını anımsattı.
Kelam mevzu tasarıların Moldova Parlamentosu tarafından kabul edilmesinin kıymetine işaret eden Vlah, “Bu tasarılar, Gagavuz Özerk Yeri’ni Moldova’nın öbür bölgelerinden ayırarak, özel pozisyon kazandırıyor. Sıradan bir bölgeyle eşitlendirilmemeliyiz” diye konuştu.
Vlah, “Gagavuz Özerk Yeri’nin, ülkedeki toplumsal ekonomik durumun iyileştirilmesi ve halkın refah düzeyini arttırmak için iş birliğine açık bölge olarak Kişinev tarafından kabul edilmesini istiyoruz” değerlendirmesinde bulundu.
“GAGAVUZ LİSANI, GAGAVUZLARIN KİMLİĞİNİ BELİRLEYEN ANA FAKTÖRDÜR”
Gagavuz Türkçesi sıkıntısına da değinen Vlah, bu istikamette adımların atıldığını ve Gagavuz lisanının kullanıldığı alanların genişletilmesine yönelik 2018 prestijiyle her yıl programın uygulandığını söyledi.
Gagavuz lisanının, Gagavuzların kimliğini belirleyen ana faktör olduğunu vurgulayan Vlah, Gagavuz Türkçesinin öğretilmesi için gerekli kuralları oluşturmaya çalıştıklarını lisana getirdi.
Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığının (YTB) Gagavuz öğretmenlerin eğitilmesi konusunda takviye sağladığını belirten Vlah, “YTB ile iş birliği kapsamında öğretmenlerimize Gagavuz lisanı ve devlet lisanı Rumencede ders vermelerini öğretiyoruz” sözünü kullandı.
Haber7
