CHP’nin, cumhurbaşkanı yetkilerinin daraltılması, “güçlü meclis” ve “güçlü başbakanlık” öngören “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem” çalışması, Genel Lider Kemal Kılıçdaroğlu‘nun onayıyla kısa mühlet içinde kamuoyuna açıklanacak.
AA muhabirinin aldığı bilgiye nazaran, CHP’nin 30 Haziran’da gerçekleştirilen Parti Meclisi (PM) toplantısında ele alınan “Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem” çalışmasında sona gelindi.
Redaksiyon süreci yapılan çalışma, Genel Lider Kemal Kılıçdaroğlu’nun onayının akabinde kamuoyuna açıklanacak.
CHP’nin tam metni açıklamasının akabinde, Millet İttifakı’nı oluşturan partiler, ortak metin oluşturmak için bir ortaya gelecek. Ortak metin, parti genel liderleri tarafından kamuoyuna seçim vaadi olarak açıklanacak. Açıklamada iktidar olunması durumunda bir yıl içinde güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçileceği lisana getirilecek.
Millet İttifakı’nın ortak metninde cumhurbaşkanının nasıl seçileceği konusu en tartışmalı noktayı oluştururken, seçim barajının kaldırılması, milletvekili adayı belirlenmesinde ön seçim, TBMM iç tüzük değişikliği, seçim yasasının değişikliği üzere mevzular ana başlıkları oluşturacak.
CHP’nin 29 ana prensipten oluşan çalışmasının detayları da netleşiyor.
Genel Lider Yardımcısı Muharrem Erkek başkanlığındaki çalışmada, cumhurbaşkanının tarafsızlık ve hakemlik statüsü ile donatılması öngörülürken, Bakanlar Şurası’nın TBMM içinden çıkması ve TBMM önünde sorumlu olması öneriliyor.
Cumhurbaşkanının bütün süreçlerinin “karşı imza” kuralına bağlı olması gerektiği belirtilen taslakta, istisnai nitelikte tek başına yapacağı süreçlerin anayasada sayma yoluyla sonlu olarak düzenlenmesi gerektiği vurgulanıyor.
Cumhurbaşkanının misyonuyla ilgili bahislerde siyasi sorumsuzluğunun temel olması önerisi getirilirken, cezai sorumluluğunun ise “anayasa ihlali” hali ile hudutlu olması gerektiği lisana getiriliyor.
Cumhurbaşkanının misyonu dışındaki hukuki-cezai sorumluluğunun anayasada düzenlenmesi, yargılama makamı ve adabının de belirtilmesi gerektiği aktarılan çalışmada, cumhurbaşkanına tek başına OHAL ilan etme yetkisi tanınmaması, varsa siyasal parti ile ilişiğinin de bulunmaması gerektiği kaydediliyor.
Cumhurbaşkanının TBMM seçimlerini yenileme yetkisinin, muhakkak şartlara bağlı ve sonlu olması gerektiği belirtilirken, cumhurbaşkanına “kural koyma” biçiminde düzenleyici süreç yetkisinin ise tanınmaması öngörülüyor.
Başbakanın, TBMM üyeleri ortasından parlamenter rejim gelenek ve unsurlarına uygun belirlenmesi gerektiği tabir edilen taslakta, bakanların da Meclis içinden cinsiyetler ortası temsil unsuru gözetilerek belirlenmesi, Meclis dışından seçimin ise istisnai olması gerektiği vurgulanıyor. CHP taslağında devletin idare ve hükümet siyasetini belirleme yetkisi ise “görev, yetki ve sorumluluk” unsuru çerçevesinde, “dayanağını halktan alan ve genel iradeyi temsil eden Meclis önünde sorumlu olan bakanlar kurulunundur” biçiminde tanımlanıyor.
Hükümetin kurulması kolay, düşürülmesi sıkıntı olması prensibinin benimsendiği taslak çalışmada, güvenoyu alınırken, olumlu oyların çok olmasının kâfi sayılması, güvensizlik oyu kelam konusu olduğunda ise, üye tam sayısının salt çoğunluğu ya da nitelikli çoğunluk aranması gerektiği savunuluyor.
Seçimde en çok oyu almış parti, hükümeti kuramamışsa, muhakkak bir müddetin sonunda ikinci en çok oyu almış partiye bu misyonun verilmesinin garanti altına alınması önerilen taslakta, “Hükümetsiz kalma müddeti sonlandırılmalı, yeni hükümet kurulamaması durumunda hükümet buhranlarının önüne geçilmesi için en geç 45 gün için hükümet kurulamaz ise, tabiatıyla seçim (otomatik yenileme) devreye girmelidir.” deniliyor.
Meclis’in hükümeti tesirli biçimde denetlemesini sağlayacak bilgi edinme araçlarının tesis edilmesini öneren çalışmada, meclis soruşturması, genel görüşme ve gensorunun yanı sıra yeni bir kontrol yolu da “rapor verme” olarak sunuluyor. Bu teklif, bakanlar şurasının maddelerin tesirli uygulaması konusunda TBMM’ye rapor sunması halinde aktarılıyor.
Kamu idaresinde israf, şatafat, lüks ve rüşvetin tümüyle önlenmesini sağlayacak düzeneklerin oluşturulması gerektiğine vurgu yapılan çalışmada, lokal idarelerin “demokrasi, mahallî ortak hizmetlerin etkililiği ve iktisadi verimlilik” bakımından yine yapılandırılması, bu durumun merkezi iktidar için fren ve istikrar fonksiyonları istikametinden de pekiştirilmesi öneriliyor.
Mali ve iktisadi kararların, “hesap verebilir hükümet” prensibini gerçekleştirecek biçimde düzenlenmesi gerektiğine işaret edilen çalışmada, yükseköğretim kurumlarının, nitelikli eğitim-öğretim ile bilim ve araştırma özgürlüğü gayesiyle tekrar ve özerk statüde düzenlenmesi gerektiği belirtiliyor.
Vatandaşa yasa teklifi hakkı
Yasa üretiminde teşebbüs yetkisi bakımından, hükümetin yasa tasarısı ve TBMM üyelerinin yasa önerisi (teklifi) hazırlama yetkilerinin yanı sıra, kimi Avrupa devletlerinde olduğu üzere belirli sayıda imza toplayan vatandaş topluluklarına da teşebbüs hakkı tanınması öngörülüyor.
Taslakta, temel hakları ihlal edici, bütçeye ağır mali yük getiren teklifler ve dış siyaset bahisleri dışında, halkın Meclis’e kanun önerisi verebilmesi yordamı getirilebileceği aktarılıyor.
Böylelikle “yasa teklifi”, “yasa tasarısı” ve “halk girişimi” olmak üzere üç kaynaklı teşebbüsün yasama faaliyetinin demokratikleşmesine katkıda bulunacağı savunuluyor.
Siyasal Partiler Maddesi’nin “Siyasi partilerin faaliyetleri, parti içi düzenlemeleri ve çalışmaları demokrasi prensiplerine uygun olur” formundaki emredici anayasal kurala uygun biçimde düzenlenmesi gerektiği belirtilen çalışmada, gerek genel manada yasaklayıcı kararlar, gerekse partilerin demokratik yapıya kavuşmasını engelleyici kararların ayıklanmasının gerekliliğine dikkat çekiliyor.
“YSK tekrar yapılandırılmalı”
CHP’nin taslak çalışmasında Yüksek Seçim Konseyinin (YSK), seçim yargısı olarak yine yapılandırılması, seçim maddesinden öncelikle yüzde 10 barajın çıkarılması, aday belirleme usullerinin demokratikleştirilmesi ile yurt dışı seçim etrafı oluşturulması önerisi getiriliyor.
Taslakta, bilişimdeki gelişmelere dikkat çekilerek ilerleyen süreçlerde, emniyetli, saydam ve kontrole açık bir altyapı oluşturularak, sandığa giderek oy kullanma usulünün yanı sıra internet yoluyla da oy verme imkanının sağlanabileceği, internetten oy verme sürecinin, güçlendirilmiş parlamenter sisteme takviye verecek partilerce tartışılabileceği bedellendiriliyor.
Çalışmada ayrıyeten seçimleri ve siyasal partileri düzenleyen yasalar için salt çoğunluk kuralı öngörülüyor.
Taslağın, “muhalefet hakkı, somut garantilere kavuşturulmalı” başlığında ise iktidar-muhalefet alakasının demokratik işleyişi sağlayan birtakım kurallara anayasal garanti kazandırılması tavsiye ediliyor.
Muhalefetin, TBMM tarafından temsil edilen egemenliğin kurucu ögelerinden olduğu vurgusuyla, içtüzüğün yasama çalışmalarına ait kurallarında muhalefetin aktif iştirakini sağlayacak temellerin yer alması gerektiği aktarılıyor.
Taslakta, denetlemenin, Sayıştay’ın bağımsızlığını ve kesin hesap kontrolünün tesirliliğini gerektirdiğinden, bir Kesin Hesap Komitesi kurulması, kesin hesapların kontrolü için de Meclis’te farklı bir daima komite kurulması gerektiği öne sürülüyor.
Kurulun, gelir ve sarfiyatları sektörel temelde başka farklı inceleyecek alt komiteler oluşturması gerektiği kaydedilen taslakta, kesin hesap kontrolünün siyasi değil türel nitelikte olduğundan kontrolün etkililiği için kurul liderinin ise çeşitli Avrupa devletlerinde olduğu üzere muhalefetten belirlenmesi teklifinde bulunuluyor.
TBMM seçimiyle vazifeye gelen TBMM Lideri, RTÜK üyeleri, Şahsî Bilgileri Müdafaa Şurası üyeleri üzere idari misyon ve yetki ile donatılmış makamlarda bulunan şahısların, belirli şartların gerçekleşmesi durumunda, en az seçilmeleri için gerekli oy çoğunluğu ile vazifeden alınabilmeleri önerisi getirilen çalışmada, dokunulmazlıkla ilgili düzenlemenin, milletvekilliğini engelleme yaptırımına dönüşmemesi gerektiği söz ediliyor.
Kaynak: Anadolu Ajansı / Barış Gündoğan
Haberler.com
