Samsunsonhaber müellifi Ayşegül Asal, Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Kolu Lideri Prof. Dr. Kemal Sayar’la konuştu. Asal, Sayar’la yaptığı konuşmayı köşesine taşıdı:
Anı yaşamak daima duyduğumuz bir söylemdir hatta artık klişe olmuştur bizim için. Lakin hala bunu tam manasıyla uygulayamadığımız da bir gerçektir. Ya geçmişin problemlerine bir demir atarız ya da gelecek derdi ile yolumuza istediğimiz üzere devam edemeyiz. Daima bir aydınlanma bir mucize olsun da herşey yoluna girsin diye boş umutlara kapılıp bekleriz. Bu bizi daha fazla yorar, içimizi karartır ve sonunda hayata küserken buluruz kendimizi…
Lakin Kemal hocam bu duruma o denli naif bir lisanla çözüm(ler) getiriyor ki siz ‘bu kadar kolay mıydı?’, ‘bunun tahlili buymuş meğer’ derken yakalıyorsunuz. Bize yanlışsız prosedürlerin neler olduğunu ve aslında anı yaşamanın, şükretmenin, ümitvar olmanın ve tevekkül etmenin hayli değerli olduğunu gösteriyor kitaplarında, sunduğu programlarda, yazılarında ve takındığı hal tavrıyla… Ve en değerlisi de bunu yaparken piyasadaki pek çok şahsî gelişim kitaplarında geçen o ütopik tahlilleri sunmuyor. Gerçekleri gösteriyor!
Kendisini birinci kuzenim keşfetmişti. “Ayşegül Kemal Sayar’ı kesinlikle dinle, bu hoca bir olağanüstü, nitekim aydınlanma yaşadım ” deyince araştırdım çabucak. Hocamız Türkiye’nin entelektüel düzeyini yükselten o değerli ve nadide insanlardanmış halbuki. Kendisinin muvaffakiyetlerini yazsam epey uzun sürer. Günümüzde hala Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi psikiyatri anabilim kolu başkanlığı yapan Prof.Dr. Kemal Sayar, birebir vakitte pek çok kitabın da muharriri. ‘Ruhun Labirentleri’ ve ‘İnsanlık Hali’ programları ise onun ortaya koyduğu pek çok yapıtın yalnızca bir kısmı.
Engin bilgi birikimini beni kırmayarak paylaştığı ve bana da aydınlanmalar yaşattığı için kendisine teşekkürü borç bilirim.
İki kısımdan oluşan bu sohbetin birinci kısmı ile size de şimdiden iyi aydınlanmalar…
Hocam pandemi periyodunu çok süratli yaşıyoruz. Gündem çok süratli değişiyor. Var olan vefatları sindiremeden öbür vefat haberleri alıyoruz. Böylesi bir sürat çağındayken yavaşlayarak içimize dönmeyi ve kendi Hiramızı yaratmayı nasıl başaracağız?
Enformasyonun, imgenin, tüketimin, her türlü sirkülasyonun hızlandığı bir çağı uzunca bir vakittir yaşadığımız hakikat. Tüm bir teknoloji, iktisat ve ömür kültürü, insanın içsel dünyasını da bu süratli tempoya ayak uydurmaya zorluyor. Geriye düşenlerin, tıknefes kalanların makbul sayılmadığı bu yeni dünyada duraksamak, teenniyle düşünmek, sindirerek hissetmek ve yaşamak hem bir lüks hem de bir zaafiyet.
Aslında pandemi de, bu türlü bir dünya sayesinde var olabildi. İşgal ve ilhak ettiğimiz tabiat ve öteki canlıların dünyasının riskleriyle müsabakamız insanın sınırsızca var olma ihtirasının bir sonucu. Bunun yanı sıra bu risklerin klasik devirde olsa endemik yahut kısıtlı ölçekte kalacak etkilerini dünyaya taşıyan deveran suratı sayesinde çok kısa bir mühlet içinde hastalığın ulaşmadığı ülke kalmadı dünyada. Değişik formda pandeminin sürate endeksli bu tasavvur ve hayat biçimini sekteye uğrattığını görüyoruz.
BİR YIL BOYUNCA SÜRATLİ FORMDA DEĞİŞEN TÜM ÖBÜR GÜNDEMLERDEN ÇOK DAHA KIYMETLİ VE İSTİKRARLI HALDE ANA GÜNDEMİMİZ BU PANDEMİNİN TESİRLERİ, KORUNMA VE TEDAVİ FORMLARI, HAYATLARIMIZI NASIL BİR DÖNÜŞÜME UĞRATTIĞI.
Hem pandemide yitirdiğimiz yakınlarımız, tanıdığımız beşerler hem de bir öteki ağır kayıp olarak eski hayat biçimimiz bizleri süreğen halde ağır bir yas ikliminde yaşatıyor. Bilhassa büyük kentlerde beşerler apartman dairelerine sıkışmış biçimde yaşıyor bir yıla yakın bir müddettir. İşi gereği konutundan çalışma imkanına sahip olmayanlar ise bir mevt kalım savaşı yürütürcesine ağır baskı altında yaşıyorlar. Tüm bunlar, olağan kurallar altında beşerde tekamül ve yetkinleşme istikametinde bir değişim başlatabilecek yavaşlama hatta durma sürecine soktu hayatlarımızın ritmini.
Fakat bu yavaşlama bir tercihin sonucu olmadığı için, sonuçlarının de olumlu tesir yaratması bir yana, insanlarda daha fazla korku, depresyon ve diğer ruh durum bozukluklarının artışıyla seyreden bir tabloya yol açtı. Tüm ruh sıhhati uzmanları bu ağır tabloyu şimdiden gözlemleyebiliyor ve tesirleri daha bir mühlet de devam edecektir.
UMUDUN KORUNABİLMESİ HALİNDE SABRETMEK HEM DAHA KOLAY HEM DE RUHUMUZU BESLEYEN BİR AKTİFLİK HALİNE GELECEKTİR.
Bizim içsel dünyamızı bu metazori kapatılmaya uyarlamamız farklı bir yaklaşım şekli geliştirebilmemize bağlı. Her şeyden evvel umut etmek gerekiyor. İnsanlığın bu tipten badireleri daha evvelden de birçok kez aştığını biliyoruz. Tekrar aşacağız inşallah, aşı çalışmalarının muvaffakiyetle sonuçlanması, bu umudumuzu daha da güçlendirdi. Umudun korunabilmesi halinde sabretmek hem daha kolay hem de ruhumuzu besleyen bir aktiflik haline gelecektir. Pandemiden çıkışta, daha evvelki hayatımıza nazaran daha derin ve daha genişlemiş bir benlik olmalı amacımız. Bizi daha aşkın manalar peşinde ve halden anlayan beşerler kılmalı bu ağılaştırılmış vakitte edindiğimiz ilgiler. Ruhumuzu ve zihnimizi, vücudumuzu esir alan bu ataletten müdafaamız gerekiyor. Hem sevdiklerimizle öteki tekniklerle de olsa irtibatımızı sıkı tutarak hem sanatsal, ilmi çalışmalarımıza odaklanarak, kendimiz için yeni alakalar keşfederek, müteal olana yönelerek içsel dünyamızı zenginleştirmemiz mümkün. Tüm bunlar, yalnızca ruh sıhhatimizi değil, bağışıklığımızı ve bedensel sıhhatimizi da daha güçlü kılacaktır.
Hocam ‘Egosistemden ekosisteme geçmeliyiz’ diyorsunuz. Bu sözünüze bilhassa değinmek isterim.
İnsan, çağdaş periyotta icat edildiği biçimde “birey” olmanın çok ötesinde bir canlı. Hem canlı bir organizma olan toplumun, kendi muhitinin bir bileşeni hem de çok daha geniş ölçekte devinen bir tabiatın. Kimliğimiz, benlik algımız, ülkü benliğimiz bizi yetiştirip büyüten beşerlerle etkileşimimizin bir sonucu olmakla kalmıyor, yaşadığımız her deneyim kişiliğimizi hem ruhsal planda hem de beyinde yeni hudut kontakları oluşturarak zihinsel yetenekler planında daima yine ve tekrar inşa ediyor.
TABİATTA OLUŞTURDUĞUMUZ HER TAHRİBAT BİR BUMERANG ÜZERE DÖNÜP BİZİ VURUYOR
Kapımızda büyük iklim krizleri, kuraklık, yeni pandemi riskleri bekliyor. Son üç yüzyılda doymaz bir iştahla, ilerleme dini ismine yaptıklarımız, tipimizi bu gezegenden silme tehdidiyle karşı karşıya bırakıyor. Hem gemisini kurtaran kaptan üzere ferdi bir kurtuluşun hem de çeşidimizi kayırarak sonsuz konforlu bir dünyanın mümkün olmayacağını fark ediyoruz.
İnsan deveranının bu kadar süratli ve ağır olduğu bir dünyada, risk bir adım ötemizde. Diğerlerini gözetmek, kendimizi gözetmek manasına geliyor bugün; ve tabiatı, öteki canlıları korumak da sevdiklerimizi kollamak.
IŞIK YARADAN SIZIYOR
“İnsan yaralandığı yerden aydınlanmaya başlar. Nereden hasar aldığımızı iyi görebilirsek düştüğümüz yerden daha iyi doğruluruz.” sözünüz beni çok etkiledi.
Evet, ışık yaradan sızıyor. Şifa her vakit bir mahzunluğun, eksikliğin, yoksunluğun içinde büyüyor. Acılarımız ne kadar derin oyuyorsa içimizi, sevinçlerimiz ruhumuzda o kadar yer dolduracak.
İnsan şuurunun, hüsranla ve acıyla münasebeti her şeyden daha ağır üzere görünüyor. En kıymetli ve en kalıcı dersleri bize acı veren olaylar sayesinde öğreniyoruz. Travma sonrası büyüme insan gelişiminin motoru üzere. Lakin bu her durumda mümkün olmuyor maalesef; travmalarını aşabilen, acılarının kendinde yarattığı değişimi, onun nedenlerini fark edebilen, yaradan sızan ışıkla aydınlanıp büyüyebilen beşerler başarıyor bunu. Yoksa daima bir kurban veya mağdur halet-i ruhiyesiyle kendi zihninin zindanlarında da tutsak kalabiliyor acı çekmiş beşerler.
Istırap çekmiş olmak, diğerlerinin ıstıraplarına karşı da bizi daha hassas ve anlayışlı kılıyor. Bu ruhsal gelişim sayesinde daha güçlü olmakla kalmıyoruz, diğerlerine acı çektirmekten kaçınan daha iyi beşerler da oluyoruz.
Hepimiz kendimizi iyi hissetmek isteriz ve bu yüzden bizi memnun edebilecek pek çok hazzın peşinden koşarız. Fakat iyi hissetme olgumuz eksilince kendimizi yargılar ve daha çok mutsuz oluruz. Özdeğersizlik bu türlü mi başlar hocam?
Hedonik adaptasyon, insanın süreğen bir memnunluk yaşamasına mani olan bir sistem. İstediğimiz şeylere kavuşmanın hazzını kanıksıyoruz kısa bir mühlet sonra. Hoş şeylere kavuşmanın verdiği umut, bunlar için harcanan emek, vakit ve uğraş, insanları bunları elde ettikten sonraki memnunluk müddetine ve ölçüsüne nazaran çok daha fazla memnun ediyor. Bu yüzden, kavuşmanın asla bitmeyeceği şeylere hasretmek gerekiyor arayışımızı.
Mal- mülk, makam-mansıb, statü ve itibar dileği hem yarattığı rekabet ve hırsla ruhumuzu çürütüyor hem de insan olarak tekamülümüze hiçbir iyi katkı sunmuyor. Zira dışsal bir motivasyon kaynağına bağlılar.
OBURLARININ ONAYINA ÇARESİZCE İHTYAÇ DUYMAK, MUTSUZ OLMAK İÇİN EN GARANTİLİ FORMÜLDÜR.
Aferin almak için durup insanlara her döndüğümüzde veya onların kınama korkusundan her sindiğimizde kıymetimiz biraz daha eksilir kendi gözümüzde. Başarsak da bu artık aksine dönmüş bir tesirle bizi tahrip eder. Bizim sahih bir memnunluk için, sadece Rabbin seçkin kullarından biri haline gelmek hedefiyle arayışımızı ve umutlarımızı insani niteliklere dair alanlarda sürdürmemiz gerekiyor.
Hocam sıkça bahsettiğiniz şu duygusal vampirler kimdir? Kendimizi nasıl koruyacağız onlardan?
Kendi ömürlerinin olumsuzluklarını ilgi odağı olmak için kullanan, meselelerine tahlil aramaktan fazla oburlarının hayatında kendilerine yer açmak, insanları manipüle etmek için bunları enstrümanlaştıran, oburlarının memnunluklarını da kendi karanlıklarıyla gölgeleyen insanlardır.
TAHLİLİ BİZE BAĞLI OLMAYAN SORUNLAR İÇİN SÜREKLİ HAYATIMIZI İŞGAL EDEMEYECEKLERİNİ FARK ETMELERİ GEREKİYOR.
Bencil, niyetsiz olanlarından narsist, antisosyal kişilik bozukluğa kadar ilerleyen bir skalada yer alabilirler.
Narsistler ve antisosyal kişilik bozukluğuna sahip olanlar için yapacak pek bir şey yok maalesef, olabildiğince onlardan uzak durmak, çıkarabiliyorsak ömrümüzden çıkarmak, yapamıyorsak çok fazla kesişme riski barındırmayacak formda bağlantısı sürdürmek yapılabilecek en yanlışsız şey.
Bencillik ve düşüncesizlikten hatta tahminen yalnızlıktan bu türlü davrananlar içinse, bilhassa paha verdiklerimizin yardım almasını sağlayabiliriz. Hem şahsen sorunlarını çözümleyecek pratik dayanaklar hem de onlara yeni bir hayat ağı sunacak bir etraf dayanağı veya profesyonel ruhsal takviye tavsiyesi olabilir bu.
Bazen sorarız kendimize ‘niçin bu başıma geldi?’, ‘neden daima beni buluyor?’ diye. İsyan ederiz Yaratıcıya. Halbuki bir durup ‘ne oldu?’, ‘ne yapabilirim?’ üzere tahlil odaklı yaklaşmalıyız sizin anlatımınıza nazaran. Bu ‘Niçin’ soru kalıbını ’Ne’ soru kalıbına dönüştürürken hangi metodları takip edeceğiz hocam?
Hayatın, bize öğretene kadar tekrar tekrar birebir dersi verdiği söylenir. Beşerler bilhassa bizim toplumumuzda çoklukla buna “kader” derler. Halbuki çok daha kolay açıklaması, bunun “karakterimiz” olduğu.
Davranış ve düşünüş usulümüzle olayların hem gelişim biçimlerine, hem onları algılama halimize ve hasebiyle bizim üzerimizde yarattıkları tesire çok aktif halde müdahale ederiz. Bir çok durumda aksilikler “hayır” demeyi bilmemekten, toplumun kanaatlerini çok fazla önemsemekten, cüret edememekten, gereğince bilgi sahibi olmamaktan, tembellikten, itidal eksikliğinden vb karakterimizi güçlendirerek önünü alabileceğimiz ögeler yüzünden birebir çeşitten hüsranlara uğrarız. Bunların hiçbiri olmasa bile bazen aksilikler yaşanabilir.
Güçlü faziletlere sahip insanların başına da makûs olaylar gelebiliyor. Bu evrede yapılması gereken bu yaşadığımızın hangi cinsten olduğu hakkında dikkatlice düşünmek. Eksikliğimiz, yanılgımız varsa bunu tekrarlamamız ve yaptığımız yanılgılar için de telafi imkanlarını araştımamız, teşebbüslerde bulunmamız bu durumun karakterimiz ve münasebetiyle da bahtımız haline gelmesine pürüz olacaktır. Lakin elimizden geleni en gerçek formda yaptığımız halde yeniden de hüsrana uğramaktan kaçınamadığımız durumda da sabretmeli ve bundan nasıl iyi sonuçlar çıkarılabileceğine yoğunlaşmalıyız. Churchill’in ifadesiyle“iyi bir kriz asla ziyan edilmemeli.”
Toplumsal medya aslında ruhumuzdaki yaralara yaptığımız bir pansuman mıdır pekala?
Beşerdeki çabucak her davranış bir iyileşme, ödünleme teşebbüsü aslında. Ruhsal rahatsızlıklar bile bu türlü. Toplumsal medya da kıstırılmış hayatlarımızdan engine açılabilmek için sarıldığımız bir cankurtaran sandalı. Varlığımızı onaylayacak, bizi sevecek, yeni aidiyetler kurabileceğimiz insanları arıyoruz. Kendimizi onların kabul ve beğenilerine hatta bazen hasretlerine uygun halde kimliklerle temsil ediyoruz bu platformlarda. Benlik ülkümüze gerçek hayatta değilse bile burada erişebileceğimizi hissediyoruz, bu yüzden keyifli oluyor veyahut hüsrana uğruyoruz.
Hocam mesleğinizde bin bir türlü sorunla karşılaşıyor ve daima bir tecrübe kazanıyorsunuz. Bu süreç sizi hayata karşı karamsarlaştırıp yormuyor mu? Mesleğinizin bu handikabı ile nasıl başa çıkıyorsunuz?
İnsanlara yardımcı olabileceğimizi bilmek bizi dirençli kılıyor; pek çok durumda eğitimimizin sağladığı gerçek yönlendirme ve takviyeyle, hakikat bir etkileşimle insanların kendi kıssalarını tekrar yorumlamalarına, oradan daha dolu ve canlı bir hayat kurmalarına şahit oluyoruz. Çok ağır birtakım acılar var elbette, iyileşmesi mümkün olmayan derin yaralar, onların karşısında benimde çaresizlik hissettiğim, acıya ortak olduğum oluyor. Bir yandan kanayıp bir yandan dayanmanın gerektiği bu türlü durumlar da var.
HER ACI ŞAYET GEREĞİNCE UZUN MÜHLET DAYANABİLİRSENİZ DİLİNİZDE HİKAYELEŞİYOR VE SİZİN RUH KONUTUNUZ HALİNE GELİYOR.
Umut diyemeyiz tahminen buna lakin ümitsizliğin bu çeşidi de insanları soylu bir acıyla hayatta tutabilir. Bu müddet boyunca ona verebileceğimiz tüm takviyesi sağlıyoruz.
Yaşadığımız çağda çok berbat ve kötülük var. Biz ise süratle güncellendiği için bu berbat haberlere o denli çabuk alışıyoruz ki artık şaşırmıyor ve yadırgamıyoruz… Kıymetlerimizin ve ahlaki yargılarımızın bu kadar süratli baltalanmasına karşı iç alemimizde nasıl tedbirler alacağız?
Etrafımızda makus insanların ve berbatlığın baskın olduğu fikrine katılmadım hiç. Makûs denilecek beşerler tersine toplumların çok ufak bir kısmını oluşturur.
TOPLUMSAL MEDYANIN BERBATLIĞI ÇOĞALTAN, ORTAYA GETİRTİP KABARTAN ŞOV KÜLTÜRÜNE VE TELEVİZYON KANALLARININ KRİMİNAL OLAYLARI SÜNDÜRÜP PAÇAVRA ÜZERE EKRANLARA SÜRMESİNE ALDANMAMAK GEREKİYOR.
Bu bağlamda tartışılması gereken asıl konu tahminen görünürlüğü artan berbatlığın, kanıksanması ve olağanlaştırılması olarak tezahür eden tahribat. Ekseriyetle berbatlığın işlenebilmesine uygun ortam sağlayan şey cehalet ve pısırıklıktır. Maalesef bu cehaletin büyük bir kısmını kıymetlerimiz diye üzerine toz kondurmadığımız görenek ve merasimin çürük tarafları oluşturuyor.
Pısırıklığın da itaatin kıymet olarak yüceltilmesinin sonuçlarından biri olduğunu kabul etmeliyiz. Bunlara karşı yürüteceğimiz gayret iç alemimizde bariyerler, duvarlar oluşturmak değil, dışarıda bir değişimin temsilcisi olmaktır.
Hoş ve iyi yaşayarak, hoşu ve iyiyi söyleyerek ve sadece onları gösterip çoğaltarak “normal”in ve makbul olanın tarifini yapmalıyız. Berbatlığı gördüğümüz yerde hamasetle sesimizi yükseltmeli, güvenlik güçlerini derhal durumdan haberdar etmeliyiz. Yalnızca bize karşı işlenmiş olsa ve diğerine ziyan vermemiş olsa bile berbatlığa istek göstermemeliyiz. Bu, onu onayladığımız bildirisini iletip tekrarlanmasına neden olacaktır.
Hocam artık teknoloji ile birlikte değişik fikir, tarz ve davranışları çokça görür olduk ve farklılıkları kabul edebilmemiz eskiye oranla daha çok arttı. Fakat imkanlarımız ve kabullenmelerimiz bu kadar artmışken, biz neden daha fazla yalnız ve mutsuzuz?
İnsan, isteyip de hayatını değiştiremediğinde, kendini ilişkin hissetmediği insanların ortasında kısılıp kaldığını duyumsadığında çaresiz, yalnız ve mutsuz hale gelir. Kuramsal olarak, toplumsal medya bize kendimizi ilişkin hissedebileceğimiz çok sayıda farklı dünyaları gösterse de bunlar aslında bir fırsat olmaktan uzaktır. Zira insanların imkansızlıkları, korkuları, dehşetleri, onlar için birer bukağı olur ve bakakaldıkları o hayatları daha da ulaşılmaz kılar. Bu türlü bir çaresizlik, görüp de erişememek, umudun engellenmesi çok daha büyük mutsuzlukların ve yalnızlıkların yaşanmasına sebep olur aslında.
Haber7
