İşte İsmail Vefa Ak’ın o yazısı;
Yaklaşık 8 milyarlık dünya nüfusunun neredeyse 2 milyarı, çoğunluğu İslam ülkelerinde yaşayan Müslüman halklardan oluşmakta. Bu nüfus yoğunluğu, esasen çok büyük bir ticari potansiyeli de söz ediyor. Lakin İslam ülkelerinin genelinde ulusal gelir seviyesi epeyce düşük. Bu durum dış talebi ve böylelikle ticaretin gelişmesini engelliyor. Halbuki İslam ülkeleri ortasındaki ticari münasebetlerin kurumsallaşması ve gelişmesi, karşılıklı olarak bu ülkelerin ulusal gelir seviyesi ve refahına çok kıymetli katkılar sunabilir. İşte bu noktada; İslam İşbirliği Teşkilatı kurumlarının, hükümetler ortasındaki güzel münasebetlerin ve süreklilik kazanan temasların ne kadar kıymetli olduğu ortaya çıkıyor.
İSLAM ÜLKELERİ ORTASINDAKİ TİCARETİN BOYUTU
İstatistiklere baktığımızda; İslam ülkelerinin toplam dış ticaret hacminin 2019 yılında 3,6 trilyon dolar olarak gerçekleştiğini görüyoruz. Pandemi tesiriyle bu sayı 2020 yılında 3 trilyon dolar düzeyine gerilemiş. Şimdi istatistiklere yansımayan 2021 yılı dış ticaret sayılarından ise olumlu beklentiler var.
Lakin benim odaklandığım konu, İslam ülkelerinin dünya ticaretindeki yerinden çok, kendi ortalarındaki ticari ilgilerinin boyutu. İslam ülkelerinin 3 trilyon dolarlık ticaret hacmi içerisinde sadece 552 milyar doları kendi ortalarında gerçekleşmiş. Bu sayı, toplam ticaretin %17’sine tekabül ediyor. Bir diğer sözle İslam ülkeleri, dış ticaretlerinin %80’inden fazlasını İslam ülkeleri dışındaki öteki ülkelerle gerçekleştiriyor. Bu oranlarda uzun yıllar fazla bir değişiklik de olmamış. Halbuki İslam ülkelerinin ortalarında daha büyük ticaret hacimlerine ulaşması lâzım. Türkiye’nin ise karnesi kötü değil. Birleşik Arap Emirlikleri’nden sonra 75 milyar dolarla İslam ülkeleri ortasındaki en yüksek ticaret hacmine ulaşan ikinci ülke pozisyonundayız. Toplam ihracatımızın yaklaşık %25’i ve ithalatımızın ise %14’ü İslam ülkeleriyle gerçekleşmiş.
“HA!” DEYİNCE OLMUYOR
İslam ülkeleri ortalarında daha çok alışveriş yapsın, ticaret hacimlerini artırsın, İslam ekonomileri büyüsün üzere hoş temenniler ne yazık ki çabucak gerçekleşmiyor. Bunun için İslam ülkelerinin öncelikle dünya ticaretindeki hissesini artırması lâzım. Ayrıyeten üretmeden de olmuyor. Teknolojiye, Ar-ge’ye, eğitime yatırım yapılmalı. Katma bedeli yüksek eserlerin üretimine ağırlaşmalı. İthalata dayalı ihracat modelinin yerini, yerli üretim almalı. Lakin bütün bunların yanında İslam ülkeleri ortasındaki ticari süreçlerin daha kolay ve inançlı hale gelmesi, kurumsallaşması da çok değerli.
İSLAM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI VE BÜNYESİNDEKİ KURULUŞLAR
İslam İşbirliği Teşkilatı; Birleşmiş Milletlerden sonra dünyanın en büyük memleketler arası kuruluşu pozisyonunda bulunan, Müslümanlar için çok değerli olan bir teşkilat. İslam ülkeleri ortasında işbirliği ve dayanışmayı güçlendirmeyi amaçlayan teşkilatın bünyesinde Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi (İSEDAK) mevcut. İSEDAK’ın lideri ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan. Bu komite, İslam ülkeleri ortasında ekonomik ve ticari işbirliğini güçlendirmeyi ve uyumu sağlamayı hedefliyor. Tekrar, İslam Ülkeleri Ticaret Sanayi ve Tarım Odaları Birliği (ICCIA) üzere kritik bir kuruluş daha mevcut. İslam ülkeleri ortasındaki ticaret hacminin arttırılması, bu kuruluşun kıymetli gayeleri ortasında yer alıyor.
Tabi, İslam ülkeleri ortasındaki ticaretin muhakkak kural ve standartlara dayandırılması, ticaretin devamlılığı ve kalitesi açısından büyük değer taşıyor. İşte bütün bunları sağlamak ismine İslam İşbirliği Teşkilatı bünyesinde; bir “Standartlar Enstitüsü” bulunuyor. Tam ismi; İslam Ülkeleri Standartlar ve Metroloji Enstitüsü, İngilizce kısaltmasıyla SMIIC. Bu Enstitü, ortak standartlar hazırlayarak İslam ülkeleri ortasındaki ticaretin önündeki teknik mahzurları kaldırmayı amaçlıyor.
NEDİR BU STANDARTLAR ENSTİTÜSÜ?
Standartlar ve Metroloji Enstitüsü, İslam İşbirliği Teşkilatı bünyesindeki kuruluşlardan birisi. Aslında Türk Standartları Enstitüsü’nün, İslam ülkeleri versiyonu diyebiliriz. Bizdeki TSE’nin kurumsal olarak 70 yıla yaklaşan bir mâzisi var. İslam Ülkeleri Standartlar ve Metroloji Enstitüsü ise İstanbul’daki merkezinin oluşturulmasından sonra 2011 yılı itibariyle faaliyetlerine başlamış. Türkiye Cumhuriyeti ile yapılan memleketler arası statüdeki mutabakat gereği, Enstitü her türlü vergi ve öteki mali yükümlülüklerden muaf tutulmuş. Bu suretle Enstitü’nün temel faaliyetlerine odaklanmasına imkân tanınmış. İdare Konseyi; Türkiye, Suudi Arabistan, Pakistan, İran ve Mısır üzere önde gelen İslam ülkelerinden oluşuyor ve toplamda 13 üye bulunuyor.
BU YILKİ İDARE HEYETİ TOPLANTISI RİYAD’DA YAPILDI, TOPLANTIYA TÜRKİYE DAMGA VURDU
İslam Ülkeleri Standartlar ve Metroloji Enstitüsü (SMIIC) 23. İdare Heyeti toplantısını, 19 Mart 2022 tarihinde yani geçen hafta, Suudi Arabistan’ın başşehri Riyad’da gerçekleştirdi. Ben de Enstitü’yü mali açıdan denetleme vazifesini üstlenmiş olduğumdan, Riyad’daki bu toplantıya katılma fırsatı bulmuş oldum. Maksadı her ne olursa olsun Müslümanların ortak bir amaç için bir ortaya geldiğini görmek, beşere tarifsiz bir keyif veriyor. Bu vesileyle çok hoş izlenimler ve dostluklar edinerek Türkiye’ye döndüm.
Türkiye, İdare Kurulu’nda daimi üye statüsünde. Zati Enstitü merkezi İstanbul’da ve Genel Sekreterlik vazifesi de Türkiye tarafından yürütülüyor. İdare Heyeti toplantısında edindiğim izlenime nazaran, Türkiye bu kuruluşta her bakımdan en tesirli ülke pozisyonunda.
Geçtiğimiz hafta gerçekleşen toplantıda Türkiye, diplomaside nasıl bir deneyime sahip olduğunu en hoş örnekleriyle gösterdi. Memleketler arası bir toplantıda nasıl davranılması gerekiyorsa, ne söylenmesi gerekiyorsa hepsi eksiksiz gerçekleşti. Toplantıya en üst seviyede iştirak sağlanmıştı. Türk Standartları Enstitüsü ve Helal Akreditasyon Kurumu liderleri ve üst seviye yöneticileri toplantıda hazır bulundular. Hani derler ya, “mış” üzere yapmak. Hiç o denli bir hali yoktu Türk delegasyonunun. Ciddiyetle kelam alarak değerli katkılar sundular, toplantıya istikamet verdiler. Enstitünün Genel Sekreteri ise Sayın İhsan ÖVÜT. Kendisinin memleketler arası bağlantılar bakımından çok derin bir tecrübeye sahip olduğu her halinden belirli. Sayın ÖVÜT’ün bu tecrübesiyle, Suudi İdare Konseyi Lideri El-Kasabi ile birlikte toplantıyı çok hoş yönetim ettiğini söyleyebilirim. Türkiye, İslam ülkelerinin bir ortaya geldiği bu güzide toplantıda adeta bir aile reisi üzereydi. Ben de, hem Müslümanların bir ortaya gelip alaka geliştirmesinden hem de Türk delegasyonunun gurur verici performansından ötürü büyük bir memnunluk yaşadım.
KALICI BAĞLAR VE KURUMLAR KIYMETLİ
Covid-19 pandemisi, dünya ticaretine büyük bir darbe vurdu. Hali hazırda yaşanan bölgesel ve global güvenlik meseleleri ülke ekonomilerini sarsmaya devam ediyor. Bu gelişmeler, İslam ülkeleri ortasındaki işbirliği ve dayanışmanın eskisinden daha fazla olması gerektiğini gösteriyor hepimize. Türkiye’nin tam da bu noktada üzerine düşeni ziyadesiyle yaptığı kanaatindeyim. Geçtiğimiz devirde birtakım İslam ülkeleriyle bozulan münasebetler tek tek tamir ediliyor. Birleşik Arap Emirlikleri’nden sonra artık sırada Suudi Arabistan var. Ne yazık ki şu an için Türk vatandaşlarına hac ve umre vizesi verilmiyor. Ayrıyeten Türk mallarına da boykot uygulanıyor. Geçtiğimiz 2-3 yılda Türk malları lakin dolaylı yollardan, etiketlerin değiştirilmesi suretiyle körfez ülkeleri üzerinden Suudi Arabistan’a girebildi. Ve bu süreçte iki ülke ortasında 2,7 milyar doları aşan ticaret hacmi, 100-200 milyon dolar düzeyine kadar geriledi. Lakin bir müddettir diplomasi yoluyla alakaların belli bir düzeye getirildiği ve Türk mallarına uygulanan boykotun yakında kaldırılacağı biliniyor. Çok yakında üst seviye bir ziyaretle bağların eski ölçülü havasına kavuşması bekleniyor.
İslam ülkeleri ortasındaki düzgün ilgiler ortak tarih ve din kardeşliğiyle birlikte, elbette ortak menfaatlere dayanıyor. Askeri ve siyasi işbirliği yanında, ticari ilgilerin de bir dayanışma ve kardeşlik hukuku temelinde gelişmesi gerekiyor. Buna ek olarak; İslam ülkeleri ortasındaki ticaretin sağlam bir teknik alt yapıya ve ahenge kavuşması; makul standartlar, prensipler ve kurallarla temellendirilmesi kural. İslam ülkeleri ortasındaki ticaret hacminin artması, ticaretin kolaylaştırılması, ticarete standart ve kalite gelmesi bakımından İslam İşbirliği Teşkilatı bünyesindeki kuruluşların verimli çalışmalarına büyük muhtaçlık var. Bu noktada, kurumsal hafızasıyla ve büyük devlet deneyimiyle Türkiye’ye de kıymetli sorumluluklar ve misyonlar düşüyor.
