Karadeniz’in mühendislik olağanüstüsü: Serender
Serenderler yıkılırken bungalovlar yaygınlaşıyor
SİNOP – Tayland mimarisi bongalov tipi konutlar Türkiye‘de yaygınlaşırken Karadeniz’in mühendislik olağanüstüsü serender(ambar) yapıları her geçen gün çürümeye ve yıkılmaya yüz tutuyor. Bu kültürel bedelin başkasına yenilip kaybolup gitmemesini isteyenler serenderlerin turizme kazandırılmasını bekliyor.
Sinop’un Erfelek ilçesi köylerinde saklı bir hazine keşfedilmeyi bekliyor. Tarihi ahşap serenderler altı adet direğin üzerindeki istikrarıyla tam bir mühendislik mükemmeli. Geçmişte sağlam bir ambar görevi gören bu yapılar özelliklerini üzerinde yükseldikleri direkler ve ucundaki yuvarlak büyük taşlara borçlu. Direklerinin üzerindeki yuvarlak taşlar istikrarda kalmalarını sağlarken tıpkı vakitte fare girmesine de imkan vermiyor. Serenderlerin üstü ambar fonksiyonu görürken altı yazın sıcaklığına rağmen serin bir ortam sunuyor. Pekmez yapılıyor, odunlar, gereçler saklanıyor. Yalnız kolay bir kulübe ya da ambar değil, birtakım örneklerinde ahşap oyma tekniğiyle yapılmış güçlü süslemelerle estetik bir sanatı da görmek mümkün.
100-150 yıllık bu kültürel kıymet şimdilerde kaybolup gitmenin eşiğinde. Tayland mimarisi bongalov tipi meskenler ülkemizde yaygınlaşırken Karadeniz’in mühendislik olağanüstüsü serender yapıları her geçen gün çürümeye ve yıkılmaya yüz tutuyor. Tek katlı ve verandalı bungalov konutlar Tayland’ın klasik konutlarına karşılık geliyor. Karadeniz’in klasik yapıları serenderlerin ise şimdi bu potansiyeli fark edilebilmiş değil. Sinop’un Erfelek ilçesi Kaldırayak Köyü Kuz Mahallesi’nde bugüne kadar korunabilmiş 3 adet örneği mevcut. Geçmişte ambar olarak kullanılsalar da turistlerin konaklayabileceği imkanlara da sahipler. Bu yapıların korunması ve yenilerinin yapılıp yaygınlaştırılması isteniyor.
Kuz Mahallesi’nde meskeni bulunan Erfelek Merkez Mahallesi Muhtarı Abdullah Bilik serenderleri şöyle anlattı:
“100-150 yıl evvel bunlar ambar olarak kullanılıyordu. Burada rençberlik olduğu için vatandaş, buğdayını, mısırını, arpasını, yulafını kendi yiyeceğini hayvanı için yemini burada korumuş. Göz göz yapmışlar bunu 6 direk üzerinde yükseliyor. Bizim yöremiz yağmurlu olduğu için Eylül aylarında altında tezgahlarını kurarlar pekmez yaparlar. Bunun 8 ayaklısı da var. Bunların altına odun konabilir. Kağnı arabası olan onu koyar. Sabanıydı dımrığıydı bu biçimde burada koruma ederler.”
“Çevrede 3 -5 tane kaldı turizme açılsa hoş olur”
Serenderlerin sahip olduğu potansiyeli ortaya koyan Abdullah Bilik, “Ayaklı olmasının sebebi farelerden korumak içindir. Fare girmemesi için ve düzgün terazide durması için böyledir. Farenin girmemesini sağlayan altına ayakların en üstüne yerleştirilen yuvarlak büyük taşlardır. Fare onu geçemez. İnsanlarımız bunu düşünmüşler o halde bunu kurmuşlar. Büyükşehirlerde yaşayan beşerler bunu bilmez bu konut niçin havada der. Birtakım yerlerde bunları konuta de çevirebiliyorlar. Altını çevirip dubleks üzere kullanıyorlar. Evvelden her meskenin bir ambarı vardı. Artık ya 3-5 tane bulursun ya bulamazsın. Bakım olmadığı için çöküyor. O denli olunca da fırıncılara odun olarak bunu alıyorlar. Bungolov konutları üzere de olabilir bunlar. Bir pansiyon üzere kullanılsa turizme açılsa hoş olur. Bunu vatandaş vermiyor aslında yazın geliyor. 3-5 gün kalıyor bu kalsın kültürel kıymetimiz yok olmasın diyor. Sonra kendi haline terk edilmiş üzere kalıyor bunlar. Bu formda aslında pahalandırmak lazım” dedi.
Kaynak: İhlas Haber Ajansı / Ünsal Karka
Haberler.com
